در این مطلب، قصد داریم درباره مناسب‌ترین سن شروع مسواک زدن کودک و روش‌های انجام این کار با شما صحبت کنیم. اگر فرزند خردسال‌تان هنوز دندان درنیاورده یا به‌تازگی دندان‌ها زیبای‌اش را می‌بینید، خوب است این مقاله را مطالعه کنید.
نخستین سال زندگی کودک سرشار از نقاط عطف و تغییرات هیجان‌انگیز است. اغلب والدین با هیجان تمام و احساساتی متناقض، روند رشد فرزندشان را دنبال می‌کنند. از اولین لبخند کودک گرفته تا نخستین تلاش‌های او برای چهاردست‌وپا راه رفتن؛ از اولین غذای جامد تا نخستین نشانه‌های بیرون آمدن دندان‌ها از لثه همگی تجربه‌های منحصر به‌فردی هستند که در عین شیرینی به والدین یادآوری می‌کنند دوران کودکی فرزندشان بسیار زودگذر است. مخصوصا دندان‌های ریز زیبایی که درست مثل مروارید از لثه‌ها بیرون می‌زنند، قلب هر مادر و پدری را از خوشی لبریز می‌کنند. اما سوال اصلی این است که بهترین سن شروع مسواک زدن کودک چه زمانی است؟ و چگونه می‌توان نهایت مراقبت را از سلامت دندان‌ها شیری بچه‌ها به‌عمل آورد؟
بهترین سن شروع مسواک زدن کودک چه زمانی است؟
برای آشنایی با بهترین سن شروع مسواک زدن کودک خوب است بدانید دهان و لثه‌های بچه‌ها از نخستین روزهای تولد به مرکز تجمع باکتری‌های مخرب تبدیل می‌شود. حضور این باکتری‌ها به‌تدریج می‌تواند سلامت حفره دهانی، لثه‌ها و دندان‌های آتی فرزندتان را با خطر مواجه کند. شست‌وشو و تمیز کردن لثه‌های نوزاد کار خیلی آسانی نیست. بنابراین، بسیاری از والدین وسوسه می‌شوند این کار را تا ظهور اولین دندان‌های کودک به تعویق بیاندازند. اما لازم است بدانید کار مراقبت از دهان و دندان را باید از همان هفته‌های اول نوزادی و مدت‌ها پیش از سر زدن نخستین دندان‌ها شروع کنید. در واقع، به‌محض تولد نوزاد دلبندتان لازم است روند رسیدگی به بهداشت لثه‌ها را آغاز کنید.
چگونه کودک را به مسواک زدن عادت بدهیم؟
مسواک زدن و تمیز کردن لثه را از بدو تولد شروع کنید
اولین دندان‌های کودک از ۴ ماهگی تا یکسالگی به‌تدریج ظاهر می‌شوند. برای حفاظت از لثه‌های نوزاد و برطرف کردن باکتری‌های موجود در روی آن‌ها می‌توانید از یک پارچه نرم، تمیز و مرطوب یا یک مسواک انگشتی استفاده کنید. با انجام این کار، از آسیب‌دیدن لثه و دندان‌های شیری موجود در زیر آن جلوگیری می‌کنید. در عین حال، فرزندتان را هم به مسواک زدن عادت می‌دهید.
با پدیدار شدن نخستین دندان‌ها مسواک زدن را جدی‌تر ادامه دهید
پزشکان توصیه می‌کنند، به‌محض ظاهر شدن نخستین دندان‌های کودک‌تان حتما آن‌ها را حداقل دو بار در روز به مدت ۲ دقیقه مسواک بزنید. دقت کنید، یکی از این زمان‌ها باید بعد از آخرین وعده غذایی و قبل از خواب کودک باشد. به این ترتیب، در طول شب از تجمع باکتری‌ها و بقایای شیر و غذا در دهان کودک جلوگیری می‌کنید. با پدیدار شدن نخستین دندان‌های کودک می‌توانید دستمال مرطوب و مسواک انگشتی را کنار بگذارید و در عوض از مسواک‌های بسیار نرم و مخصوصی استفاده کنید که برای همین منظور طراحی شده‌اند. با دور نگهداشتن انگشت‌تان از دهان کودک به‌نوعی می‌توانید به سلامت خودتان هم کمک کنید. چرا که فرزندتان دیگر نمی‌تواند با دندان‌های جدید و بسیار تیزش انگشت شما را گاز بگیرد. خریدن مسواک‌های جذاب و رنگارنگ یکی از روش‌های خوبی است که توجه و علاقه فرزندتان را به انجام این کار جلب می‌کند. به این ترتیب، زودتر به مسواک زدن عادت می‌کند.
مراقبت و رسیدگی به دندان‌ها بچه‌های ۱۲تا ۱۸ماهه را اصلا عقب نیندازید
با افزایش سن کودک و رشد بیشتر دندان‌ها، مراقبت از بهداشت دهان و دندان و ایجاد عادات سالم اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. بنابراین، اگر فرزندتان یک‌ساله شده و شما هنوز قانون دو بار مسواک زدن در روز را پیاده نکرده‌اید، دیگر زمان آن است که تنبلی را کنار بگذارید و هر روز صبح و شب این کار را انجام دهید. در ضمن، اگر هنوز کودک‌تان را به مطب دندانپزشک نبرده‌اید و اولین ویزیت‌اش را انجام نداده‌اید، هر چه زودتر باید برای این کار برنامه‌ریزی کنید. بسته به تعداد دندان‌ها، در این سن می‌توانید استفاده از نخ دندان را هم شروع کنید. با توجه به احتمال گیر کردن باقی‌مانده غذا لابه‌لای دندان‌های آسیاب لازم است در هنگام نخ کشیدن بیشتر روی آن‌ها تمرکز کنید. حتما از دندانپزشک اطفال بخواهید روش مناسب استفاده از نخ دندان برای کودک را به شما آموزش دهد.
مسواک زدن را به یک فعالیت سرگرم‌کننده و شاد تبدیل کنید
برای آن‌که فرزندتان زودتر به مسواک زدن عادت کند لازم است این کار را به یک فعالیت لذتبخش، شاد و سرگرم‌کننده تبدیل کنید. برای این منظور، می‌توانید در هنگام تمیز کردن دندان‌ها برایش آواز بخوانید یا به آرامی با او صحبت کنید.
مسواک زدن را به فضای حمام یا سرویس بهداشتی محدود نکنید
ممکن است فرزند نوپای شما تمایلی نداشته باشد که روزی دو بار برای مدتی نسبتا طولانی در حمام یا سرویس بهداشتی بایستد تا شما دندان‌هایش را بشویید. اصرار شما برای انجام این کار هم وضعیت را بدتر خواهد کرد. برای آن‌که کودک‌تان از مسواک زدن لذت ببرد و سریع‌تر به آن عادت کند می‌توانید این کار را بسته به میل فرزندتان در دیگر نقاط منزل و همراه با موسیقی یا در حال کتاب خواندن انجام دهید.
خانوادگی مسواک بزنید
بچه‌های خردسال دوست دارند از والدین یا خواهر و برادر بزرگ‌ترشان الگوبرداری کنند. بنابراین، خوب است حداقل یکی از اعضا خانواده همراه کودک مسواک بزند و در عین شادی و سرگرمی روند کار او را کنترل کند.
دندان‌های کودک را چگونه باید مسواک بزنیم؟
قبل از دندان درآوردن
قبل از بیرون آمدن دندان‌ها با استفاده از یک قطعه پارچه نرم، تمیز و مرطوب یا با کمک یک برس انگشتی، لثه‌های بچه را تمیز کنید و به آرامی ماساژ بدهید. دقت کنید، زیر لب‌ها از مهم‌ترین مناطقی است که باکتری‌ها در آن تجمع می‌کنند و موجب بروز بیماری‌های لثه و دندان می‌شوند. بنابراین، لازم است از پاکیزگی این قسمت‌ها اطمینان یابید. در عین حال، پیشنهاد می‌کنیم بدون ایجاد ناراحتی برای کودک روی زبان او را هم به آرامی تمیز کنید.
پس از دندان درآوردن
بعد از بیرون آمدن نخستین دندان‌ها می‌توانید پارچه مرطوب و مسواک انگشتی را کنار بگذارید و به فکر تهیه یک مسواک نرم و کوچک باشید. درجه سختی مسواک‌ها بسته به سن کودک تغییر می‌کند. بنابراین، کافی است اطلاعات روی بسته‌بندی را به دقت مطالعه کرده و مسواکی را تهیه کنید که برای کودکان زیر ۳ سال طراحی شده‌اند. در این سن، لازم است برای هر بار تمیز کردن دندان‌های فرزندتان از مقدار بسیار کمی خمیردندان بدون فلوراید استفاده کنید. قبل از ۳ سالگی، بچه‌ها معمولا نمی‌توانند به‌طور ارادی محتویات دهان‌شان را به بیرون تف کنند. به همین دلیل، باید به فرزندتان کمک کنید خمیردندان باقی‌مانده در دهانش را روی یک دستمال یا داخل یک لیوان بچکاند. تا جای ممکن، مراقب باشید فرزندتان خمیردندان را نبلعد.
آیا خردسالان هم می‌توانند از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنند؟
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) مصرف مقادیر بسیار کم خمیردندان حاوی فلوراید را برای بچه‌های خردسال بی‌خطر اعلام کرده است. با این حال، لازم است در هنگام استفاده از این محصول حتما به نکات زیر توجه کنید:
- مقدار خمیردندان مصرفی برای کودکان زیر ۳سال باید خیلی کم و به‌اندازه یک دانه برنج باشد.
- مقدار خمیردندان مصرفی برای کودکان بین ۳تا ۶ سال باید به‌اندازه یک دانه نخود باشد.
- فلوراید یک ماده موثر است که به برطرف کردن آلودگی‌ها و باکتری‌های موجود در دهان و دندان‌ها کمک می‌کند. اما این ماده در عین حال سمی است و بلعیدن مداوم آن می‌تواند موجب ناراحتی معده یا در مواردی منجر به مسمومیت شود. بنابراین، در صورت استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید هرگز اجازه ندهید فرزندتان آن را ببلعد.
- اگر فرزندتان به هیچ ترتیبی نمی‌تواند خمیردندان را از دهان‌اش خارج کند، پیشنهاد می‌کنیم برای تمیز کردن دندان‌های او از خمیردندان بدون فلوراید یا از آب خالی استفاده کنید.
- خمیردندان حاوی فلوراید را از دسترس کودکان دور نگهدارید.
- در هنگام استفاده از خمیردندان حتما فرزندتان را تحت نظر داشته باشید.
- در صورت بلعیدن خمیردندان حاوی فلوراید مصرف شیر و لبنیات را توصیه می‌کنیم. خوردن لبنیات به بی‌اثر کردن فلوراید موجود در معده کمک می‌کند.
چگونه کودک خردسال را به مسواک زدن ترغیب کنیم؟
حالا که با سن شروع مسواک زدن کودک آشنا شده‌اید، احتمالا برای رسیدگی به بهداشت دهان و دندان فرزندتان اشتیاق دارید. با این حال، ممکن است به‌زودی متوجه شوید برخلاف شما، کودک‌تان اصلا علاقه‌ای به انجام این کار ندارد و کاملا با آن مقابله می‌کند. نگران نباشید؛ شما تنها نیستید. برای ترغیب فرزندتان به مسواک زدن لازم است ترفندهای مختلفی را امتحان کنید. برای مثال، می‌توانید:
- اسباب‌بازی‌هایی را تهیه کنید که برای آموزش و ترغیب بچه‌ها به مسواک زدن طراحی شده‌اند.
- یک ساعت شنی یا یک تایمر با زمان‌بندی ۲ دقیقه‌ای تهیه کنید. برای فرزندتان توضیح دهید تا پایان زمان تعیین‌شده باید مسواک زدن را ادامه دهد.
- شست‌وشوی دهان و دندان را به یک فعالیت سرگرم‌کننده تبدیل کنید. برای مثال، در طول مسواک زدن می‌توانید برای فرزندتان آواز بخوانید یا شمارش معکوس را امتحان کنید.
- در صورت امکان، خوب است یک مسواک خوش‌آب و رنگ باتری‌دار و مخصوص کودک تهیه کنید. این مسواک‌ها از چرخش منظم و یکنواختی برخوردارند و به‌خوبی می‌توانند دندان‌ها را پاکیزه کنند. در ضمن، بچه‌ها هم معمولا به استفاده از آن‌ها تمایل بیش‌تری نشان می‌‌دهند. به‌علاوه، این ابزارها معمولا دارای زمان‌سنجی هستند که روی ۲ دقیقه تنظیم شده است. بنابراین، دیگر نیازی نیست درباره مدت زمان مسواک زدن کودک نگران باشید.
- کودکان نوپا عموما تلاش می‌کنند مستقل باشند. بنابراین، احتمالا اصرار دارند خودشان به روش سرگرم‌کننده‌ای دندان‌های‌شان را مسواک بزنند. اشکالی ندارد. به شرطی که در پایان شما هم در تمیز کردن دندان‌های فرزندتان مشارکت کنید و اطمینان یابید کارش را به‌خوبی انجام داده است. طبیعتا با گذشت زمان و بزرگ‌تر شدن کودک می‌توانید انجام این کار را کاملا برعهده خودش بگذارید.
دندان فرزند خردسالم را چگونه مسواک بزنم؟
پیش از این گفتیم، سن شروع مسواک زدن کودک از همان نخستین هفته‌های پس از تولد است. طبیعتا، بچه چند ماهه یا حتی کودکان نوپا و خردسالان به تنهایی نمی‌توانند دندان‌های‌شان را تمیز کنند. بنابراین، در ابتدا شما باید این کار را برای‌شان انجام بدهید و تا مدت‌ها هم باید به آن‌ها کمک کنید تا درست مسواک زدن را کاملا یاد بگیرند. برای این منظور:
- در یک موقعیت راحت بنشینید و فرزندتان را به‌گونه‌ای در آغوش بگیرید که سرش را به بدن‌تان تکیه بدهد. سپس، با یک دست چانه او را به آرامی به سمت پایین بکشید و با دست دیگر لثه‌ها و دندان‌هایش را تمیز کنید. همان‌طور که قبلا هم گفتیم برای این منظور می‌توانید از یک قطعه پارچه نرم و تمیز یا یک مسواک انگشتی استفاده کنید.
- برای مدت ۲ دقیقه، مسواک را به آرامی و به شکل دایره‌وار روی سطوح داخلی و خارجی دندان‌ها بکشید.
- برای پاکیزه کردن دندان‌های آسیاب، مسواک را به سمت جلو و عقب حرکت دهید و حتما سطح جونده آن را هم تمیز کنید.
- پس از مسواک زدن از کودک بخواهید خمیر دندان را از دهان خارج کند. با این‌حال، پیشنهاد می‌کنیم برای این منظور از آب استفاده نکنید. باقی‌ماندن مقدار بسیار کمی خمیردندان در دهان می‌تواند به محافظت از دندان‌ها کمک کند.
- اگر از مسواک باتری‌دار استفاده می‌کنید بهتر است ابتدا مسواک را به سمت دندان‌های کودک ببرید و سپس، آن را روشن کنید. برس مسواک را به آرامی از دندانی به دندان دیگر جابه‌جا کنید.
- بعضی از بچه‌ها از صدای مسواک باتری‌دار می‌ترسند. بنابراین، ابتدا باید کودک را به صدای آن عادت دهید و سپس، اقدام به شستن دندان‌ها کنید.
- در هنگام مسواک زدن مراقب باشید فشار زیادی روی سطح دندان وارد نکنید. در غیر این‌صورت، ممکن است به مینای دندان یا لثه‌ها آسیب وارد کنید.
نکات مهم در رابطه با مسواک زدن کودک
- مسواک زدن را با آواز، موسیقی، شعر و بازی همراه کرده و آن را به فعالیتی سرگرم‌کننده و لذتبخش تبدیل کنید.
- این روزها، کتاب‌های مصور زیادی وجود دارند که برای تشویق خردسالان به مسواک زدن طراحی شده‌اند. خوب است تعدادی از آن‌ها را تهیه کنید و با فرزندتان بخوانید.
- اگر فرزندتان طعم خمیردندان را دوست ندارد، می‌توانید از محصولاتی استفاده کنید که طعم میوه‌ای دارند.
- برای بچه‌های بزرگ‌تر می‌توانید یک سیستم پاداش‌دهی ایجاد کنید و به ازای تعداد روزهایی که دو بار مسواک زده‌اند به آن‌ها جایزه بدهید.
- هم‌زمان با پدیدار شدن اولین دندان‌ها باید به دندانپزشک اطفال مراجعه کنید تا از سلامت لثه، دندان‌ها و مناسب بودن نحوه رویش آن‌ها اطمینان یابید.
سخن آخر
در این مطلب، علاوه بر معرفی بهترین سن شروع مسواک زدن کودک تلاش کردیم برخی از نکات کاربردی در زمینه عادت دادن بچه‌ها به رعایت بهداشت دهان و دندان و روش مناسب برای انجام این کار را نیز با شما به‌اشتراک بگذاریم. نظر شما چیست؟ آیا شما هم لثه‌های نوزاد دلبندتان را تمیز می‌کنید؟ آیا فرزند خردسال‌تان برای مسواک زدن با شما همکاری می‌کند؟ در هنگام شست‌وشوی دندان‌ها چگونه سرگرم‌اش می‌کنید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
