براساس مطالعات، کودکی که پشتکار دارد به مراتب موثرتر و مفیدتر از بچه‌ای عمل می‌کند که از ضریب هوشی بالاتری برخوردار است. همه ما به خوبی می‌دانیم و تجربه کرده‌ایم که در بسیاری از مواقع داشتن هوش بالا برای موفقیت کافی نیست. بلکه آن‌چه کودک را به این سمت و سو هدایت می‌کند، میزان پشتکار و تلاش او برای دستیابی به هدف است. در این مطلب، قصد داریم درباره روش‌های مفید و موثری صحبت کنیم که به تقویت پشتکار در کودک کمک می‌کنند. با «بامامانا» همراه باشید.
پشتکار چیست؟
برای تقویت پشتکار در کودک پیش از هر چیز لازم است با مفهوم این واژه آشنا شوید. انسان‌ها در زندگی با انواع ناملایمات روبرو می‌شوند. از این جمله، می‌توان به بحران‌های شخصی مانند بیماری، از دست دادن یکی از عزیزان، سوء استفاده، قلدری، از دست دادن شغل و بی‌ثباتی مالی و همچنین، وقایع ناراحت‌کننده اجتماعی مانند حملات تروریستی، بلایای طبیعی، شیوع بیماری‌های واگیردار در سطوح جهانی و جنگ اشاره کرد. طبیعی است که بچه‌ها هم این مشکلات فردی و اجتماعی را به میزان قابل توجهی تجربه می‌کنند و تحت تاثیر آن‌ها قرار می‌گیرند. واقعیت این است که آن‌ها باید یاد بگیرند در هر شرایطی با چالش‌های ریز و درشت زندگی مواجه شوند؛ با آن‌ها کنار بیایند و با وجود همه مشکلات به فعالیت‌شان ادامه بدهند و امیدوار باشند.
کودکانی که از انعطاف‌پذیری، سازگاری و پشتکار کافی برخوردارند با تغییر افکار، رویکرد و رفتارهای‌شان می‌توانند راه برون‌رفت از بحران‌ها و غلبه بر چالش‌ها را پیدا کرده و مسیر موفقیت‌شان را هموارتر کنند. توانایی تسلیم نشدن در برابر مشکلات و دنبال کردن اهداف تا دستیابی به نتیجه‌ای قابل قبول یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که با عنوان پشتکار تعریف می‌شود. خبر خوب این است که این مهارت تا اندازه زیادی آموختنی است. لازم است بدانید، تقویت این قابلیت به شکل قابل توجهی به ارتقا مهارت‌های دیگری مانند خودآگاهی، خود مدیریتی و تصمیم‌گیری وابسته است.
تقویت پشتکار در کودک چه اهمیتی دارد؟
تقویت پشتکار در کودک یکی از اقدامات مهمی است که به او کمک می‌کند پس از مشخص کردن هر هدفی در زندگی به سمت آن گام بردارد، اقدام اجرایی را یاد بگیرد، پروژه‌های طولانی‌مدت را پیگیری کند و آن‌ها را تا پایان ادامه دهد. این مهارت می‌تواند به بخش جدایی‌ناپذیری از شخصیت کودک تبدیل شود و در همه جنبه‌های زندگی فردی، اجتماعی، تحصیلی و حرفه‌ای به او کمک کند.
با تقویت این مهارت، فرزندتان یاد می‌گیرد با چالش‌ها و موانع پیش روی‌اش مواجه شود و با قدرت تمام برای پشت سر گذاشتن آن‌ها راه موثری پیدا کند. در واقع، داشتن پشتکار به درک تنوع‌های موجود، انتقادات، شکست‌ها و ناکامی‌ها کمک می‌کند و موجب می‌شود فرزندتان با اراده کافی، مشکلات پیرامون‌اش را تحمل و تجزیه‌وتحلیل کرده و تحت هر شرایطی برای رسیدن به هدف‌اش تلاش کند.
کودکان با پشتکار و با اراده چه ویژگی‌هایی دارند؟
اگر روند تقویت پشتکار در کودک با موفقیت انجام شود، او به انسانی مصمم، قوی و با اراده تبدیل می‌شود که برای رسیدن به اهداف کوچک و بزرگ‌اش به سختی تلاش می‌کند. برای مثال، فرزندتان در منزل تلاش می‌کند تا مسئولیت‌های خود را در زمان تعیین شده به بهترین شکل ممکن انجام دهد؛ یا در مدرسه، حتی اگر نمره پایینی بگیرد سعی می‌کند اشتباه‌اش را جبران کند و در آزمون بعدی موفق شود. بچه‌های با اراده معمولا مثبت‌اندیش، قاطع، دقیق و مصمم هستند. آن‌ها در برخورد با هیچ مشکلی نا امید نمی‌شوند و مسیرشان را با قدرت تمام دنبال می‌کنند.
کودک بی‌پشتکار و کم اراده چه ویژگی‌هایی دارد؟
• به سختی می‌تواند مسئولیت تعیین شده را تکمیل کند، فعالیت مورد نظرش را تا پایان ادامه دهد و اهداف‌اش را تا انتها دنبال کند.
• کافی است یک پروژه را شروع کند تا خیلی زود از آن دلزده شود و از فعالیت دست بکشد.
• در صورت برخورد با کوچک‌ترین چالشی ناامید می‌شود و دست از کار می‌کشد.
• پیوسته باید تشویق و کمک‌اش کنید تا پروژه آغاز شده را به انتها برساند.
• همواره آماده است در برابر موانع جا خالی کند و به‌جای مقابله با آن‌ها، چالش‌ها را به‌عنوان عاملی بازدارنده بپذیرد.
روش‌های عملی برای تقویت پشتکار در کودک چیست؟
۱. از فرزندتان به‌خاطر آن‌چه هست قدردانی کنید
هر کودکی یک موجود منحصر به‌فرد است که از مجموعه توانایی‌ها و ضعف‌ها تشکیل شده؛ بنابراین، قبل از هر چیز لازم است ارزش‌گذاری براساس نقاط قوت فرزندتان را متوقف کرده و از او صرفا به دلیل حضورش در زندگی‌تان تشکر کنید. این احساس را به او منتقل کنید که موجودی دوست‌داشتنی و مورد پذیرش است و فارغ از توانایی‌ها یا کاستی‌های‌اش برای شما اهمیت و ارزش دارد.
۲. روی نقاط قوت‌اش تمرکز کنید
هر کودکی دارای توانایی‌های منحصر به‌فردی است که او را از دیگر همسالان‌اش متمایز می‌کند. برای مثال، ممکن است فرزند شما استعداد زیادی در نقاشی، ورزش، موسیقی و بسیاری فعالیت‌های دیگر داشته باشد. بنابراین، خوب است نقاط قوت او را پیدا کنید و با تکرار فعالیت‌های مورد علاقه‌اش به بفهمانید بسیاری کارها وجود دارند که انجام‌شان می‌تواند برای او ساده و لذت‌بخش باشد. در ضمن، لازم است او را متوجه کنید که طبیعتا برخی از کارهای چالش برانگیز هم هستند که تنها با اراده و پشتکار به نتیجه می‌رسند.
۳. اهداف کوچک و ساده را برای‌اش تعیین کنید
لازم است روند تقویت پشتکار در کودک را با تعیین اهداف کوچک، آسان و دست‌یافتنی شروع کنید. به این ترتیب، فرزندتان با هر گامی که رو به جلو برمی‌دارد می‌تواند درجه‌ای از موفقیت را تجربه کند. یادتان باشد، هدف از این کار ارتقا اراده و پشتکار در کودک است. بنابراین، با ایجاد چالش‌های مداوم و اهداف دور از دسترس، شما احتمالا فقط حس ناامیدی و دلسردی را در فرزندتان تقویت خواهید کرد. برای اجتناب از این موضوع، کار را با تعیین پروژه‌های کوچک و لذت‌بخش شروع کنید. برای مثال، می‌توانید به او بگویید: «تا یه ساعت دیگه پنج صفحه از این کتاب رو بخون و بیا برام داستان‌اش رو تعریف کن.»
۴. به شکل صمیمانه‌ای تشویقش کنید
یادتان باشد، در این مسیر باید از ایده‌آل‌گرایی فاصله بگیرید و روی تلاش فرزندتان تمرکز کنید. بنابراین، حتی اگر نمره‌اش عالی هم نباشد، مهم این است که مقاله‌اش را به‌موقع تحویل داده یا برای امتحان ریاضی‌اش خوب درس خوانده است. در این صورت، فرزندتان سزاوار تحسین، تشویق و توجه شماست. یکی از بهترین روش‌های نشان دادن حس ستایش از کودک این است که وقتی در نزدیکی شماست، راجع به او با دیگران صحبت کرده و اشاره کنید که چقدر به او و پشتکارش افتخار می‌کنید. با انجام این کار، تاثیر ماندگاری را در ذهن فرزندتان ایجاد کرده و او را برای ادامه مقابله با چالش‌ها آماده می‌کنید.
۵. از فرزندتان انتظارات معقولی داشته باشید
کودکان برای آموزش، بلوغ، خودشناسی و موفقیت در اهداف‌شان مسیر طولانی و پر پیچ و خمی را پیش رو دارند. یادتان باشد که در هر مرحله‌ای باید انتظارات‌تان از کودک را با توانایی‌های فردی، شرایط محیطی و موقعیت اجتماعی محل زندگی او مطابقت دهید و هر دستاورد کوچکی را قابل تقدیر بدانید.
۶. الگوی مناسبی باشید
با رفتار و رویکرد مناسب در مقابله با مشکلات به فرزندتان آموزش دهید هر چالش را به‌عنوان بستر تازه‌ای برای یادگیری ببیند. ممکن است در این مسیر، کودکان شکست‌های کوچک و بزرگی را هم تجربه کنند. اصلا اشکالی ندارد. مهم این است که از این شکست‌ها درس بگیرند و خودشان را برای مقابله با چالش بعدی آماده کنند.
۷. روش‌های برنامه‌ریزی را به فرزندتان آموزش دهید
به‌جای انجام کارهای عجولانه و بدون برنامه، ابزارهای مورد نیاز فرزندتان را در اختیارش قرار داده و روش برنامه‌ریزی را به او آموزش دهید. برای این منظور، از کارهای ساده گرفته تا پروژه‌های پیچیده مدرسه را در یک فهرست بگنجانید و با تعیین زمانبندی، ابزارهای مورد نیاز و اقدامات لازم، حرکت در مسیر دستیابی به موفقیت را برای فرزندتان آسان‌تر کنید.
۸. روند رشد و پیشرفت کودک را به او نشان دهید
خود را در حال پیاده‌روی و بالا رفتن از یک مسیر شیب‌دار تصور کنید؛ همان‌طور که این کار را انجام می‌دهید، نگاه شما فقط روی پاهایتان و راه پیش رو متمرکز است. سپس، در حالی که با دشواری تمام به بالای کوه می‌رسید، به اطراف می‌چرخید و می‌بینید که چقدر جلو آمده‌اید. وقتی میزان پیشرفت‌تان را می‌بینید تازه قدرت می‌گیرید و می‌توانید به حرکت‌تان ادامه دهید. این همان احساسی است که با نشان دادن میزان پیشرفت‌اش می‌توانید به فرزندتان بدهید. برای این منظور، می‌توانید برای‌اش نمودار پیشرفت سال تحصیلی درست کنید. به این ترتیب، فرزندتان متوجه می‌شود که تلاش‌های او نتیجه داده‌اند و برای ادامه مسیر انگیزه بیش‌تری پیدا می‌کند.
۹. رابطه علت و معلول را برایش مشخص کنید
گاهی اوقات کودکان باید بدانند که برخی از اعمال عواقب خاصی را به‌دنبال خواهند داشت. برای مثال، اگر فرزندتان نوشتن مقاله یا انجام تکالیف‌اش را عقب بیندازد، استرس و اضطراب بیش‌تری را تحمل خواهد کرد و احتمال دارد نمره پایین‌تری را بگیرد. این در حالی است که وقتی کارهای‌اش را به‌موقع انجام بدهد، فرصت بیش‌تری برای مرور آن‌ها داشته و روندی آرامش‌بخش و غیرهیجانی‌تری را برای تحویل کار تجربه خواهد کرد.
۱۰. از او بخواهید به دیگران کمک کند
وقتی فرزندتان به دیگران کمک می‌کند، به‌سادگی متوجه می‌شود تلاش‌های او نه تنها بر زندگی خودش که بر زندگی دیگران هم تاثیرگذارند. این امر موجب می‌شود نسبت به خودش دید مثبت‌تری پیدا کند و اراده و پشتکارش برای انجام امور افزایش یابد.
رابطه میان تاب‌آوری و پشتکار چیست؟
برای تقویت پشتکار در کودک خوب است رابطه این موضوع را با تاب‌آوری بررسی کنید. تاب‌آوری نوعی مهارت است که پس از مواجهه با مشکلات به انسان کمک می‌کند با ناملایمات برخورد کند؛ با آن‌ها کنار بیاید؛ و در سریع‌ترین حالت ممکن از نظر روحی و ذهنی بهبود پیدا کند. در این میان، هر چقدر فرد انعطاف‌پذیرتر باشد سریع‌تر و آسان‌تر می‌تواند به وضعیت قبل برگردد.
این به‌معنای آن است که او دیگر به خودش اجازه نمی‌دهد برای برای مدت طولانی خودش را سرزنش کرده یا احساس دلسوزی کند. در عوض، مشکلات و چالش‌ها را می‌پذیرد و در حد توانش برای رویارویی با آن‌ها به‌صورت عملی اقدام می‌کند.
چنین افرادی، به‌جای دلسرد شدن تلاش می‌کنند مشکل را ریشه‌یابی کرده و از تکرار آن در آینده جلوگیری کنند. به این ترتیب، وقتی شکست می‌خورند نه تنها فعالیت‌شان را متوقف نمی‌کنند، بلکه با قدرت بیش‌تری برای اقدامات بعدی آماده می‌شوند. در نتیجه، برای بهبود پشتکار کودک، لازم است مهارت‌هایی مانند سازگاری و تاب‌آوری هم در او تقویت شوند.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان از روش‌هایی گفتیم که به تقویت پشتکار در کودک کمک می‌کنند. در عین حال، رابطه اراده را با تاب‌آوری هم بررسی کردیم. نظر شما چیست؟ شما چه راهکارهای دیگری را برای تقویت اراده فرزندتان به‌کار می‌برید؟ آیا از پیشرفت او رضایت دارید؟ خوشحال می‌شویم، دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
