چطور صحبت نکردن با غریبهها را به کودک یاد بدهیم؟ یک راهنمای کامل
بچهها در سنین پایین از قدرت تجزیهوتحلیل خوبی برخوردار نیستند و نمیتوانند در برابر قلدریها یا خواستههای دیگران مقاومت کرده و از خودشان دفاع کنند. بنابراین، حتما باید با خطرات نزدیک شدن به غریبهها و تعامل با آنها آشنا شوند. در این مقاله، قصد داریم برایتان درباره آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک بگوییم. با «بامامانا» همراه باشید.
آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک را از چه زمانی شروع کنیم؟
آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک را بهتر است از سنین خردسالی شروع کنید. بچههای دو و سه ساله هنوز با مفهوم غریبه و آشنا بودن آدمها آشنایی ندارند و نمیدانند حرف زدن و نزدیک شدن به چه کسی میتواند برایشان خطر آفرین باشد. اما کودکان در چهارسالگی احتمالا بیشتر درباره افراد ناشناس و خطرات احتمالی گفتوگو با آنها شنیدهاند. با این حال، ممکن است در مجموع حرف زدن با بزرگسالان خوشرو و مهربان را دلپذیر و بیضرر بدانند.
بچههای پنج تا هشت ساله با وجود سنوسال بسیار کمی که دارند بیشتر میتوانند به تعلیمات شما درباره مراقبت از خودشان گوش بدهند. با این حال، یادتان باشد هرگز نباید کودکان را در هر سن و سالی بدون نظارت در مکانهای عمومی رها کرد. چراکه حتی اگر همه آموزشهای لازم را هم یاد گرفته باشند از توانایی تجزیهوتحلیل موقعیتها برخوردار نیستند و در موقع لزوم نمیتوانند بهدرستی و بهسرعت واکنش نشان دهند.
خوب است بهخاطر داشته باشید با وجود اخبار ناراحتکنندهای که گاه و بیگاه میشنوید، آمار آدمربایی و آزار و اذیت بچهها توسط افراد غریبه بسیار نادر است. پس این نکته را هم در نظر داشته باشید که برای فرزندتان توانایی تعامل و صحبت کردن با بزرگسالان یک مهارت اجتماعی مهم است. بنابراین، سعی کنید بدون ایجاد ترس و واهمه تمام آموزشهای لازم را به او انتقال دهید.
مراحل آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک چیست؟
1. موارد ایمنی و محافظت از بدن را به فرزندتان آموزش دهید
قبل از آنکه درباره خطرات تعامل با بزرگسالان برای فرزندتان صحبت کنید، لازم است نکات ایمنی زیر را برایاش توضیح دهید:
• کودکان باید نام اندام تناسلیشان را بدانند و متوجه شوند که مگر در شرایط استثنایی دیگران اجازه ندارند اندام خصوصی آنها را لمس کنند.
• بچهها باید بهخاطر داشته باشند که بدنشان متعلق به خود آنهاست و هیچکسی اجازه ندارد به آن تعرض کند.
• نه گفتن و مخالفت جدی را به فرزندتان آموزش بدهید.
• در منزل و در مدرسه فضای صمیمانهای ایجاد کنید و به بچهها یاد بدهید درباره هر موضوع کوچکی که ناراحتشان میکند با شما صحبت کنند. در واقع، کودکان را طوری تربیت کنید که هیچ رازی را در دلشان نگه ندارند.
• به فرزندتان یاد بدهید برای درد دل کردن کسی را باید انتخاب کند که کمکی از دستاش برمیآید. به این ترتیب، بچه یاد میگیرد بهجای حرف زدن با دوستان همسن و سال به شما و دیگر سرپرستاناش مراجعه کند.
2. مفهوم «غریبه بودن» را برای فرزندتان تشریح کنید
بهطور معمول، کودک در سن چهار سالگی برای آشنایی با چنین مفهومی آمادگی دارد. بنابراین، لازم است برایاش توصیح دهید که غریبهها کسانی هستند که آنها را اصلا نمیشناسیم یا بهاندازه کافی با آنها آشنایی نداریم. میتوانید این موضوع را با چند مثال برایش روشنتر کنید. در ضمن، برای جلوگیری از ایجاد ترس و واهمه بیدلیل نسبت به همه افراد جامعه، لازم است تاکید کنید که همه غریبهها انسانهای بدجنسی نیستند و ناشناس یا آشنا بودن افراد به خودی خود معیار درستی برای قضاوت درباره خوبی یا بدی آدمها نیست.
3. بایدها و نبایدها را برای فرزندتان مشخص کنید
برای برخورد با غریبهها قوانین و مقررات ویژهای تنظیم کنید و به کودکتان یاد بدهید که اگر در بیرون از خانه و در جاهای شلوغ شما را گم کرد چه باید بکند. برای مثال، میتوانید به او بگویید: «اگه توی سوپرمارکت من رو گم کردی، بهطرف صندوق فروشگاه برو. صندوق همونجاییه که خریدهامون رو حساب میکنیم و پول میدیم. تا زمانیکه من برای گرفتنت نیومدم از اونجا تکون نخور.» در ضمن، به فرزندتان بگویید: «وقتی کنار من نیستی، اگر غریبهای سراغت اومد و شروع به حرف زدن کرد سریعا پیش من یا کسی برو که ازت مراقبت میکنه.»
4. بزرگسالان قابل اعتماد را به فرزندتان معرفی کنید
علاوه بر پدربزرگ و مادربزرگ، بزرگسالان دیگری هم هستند که فرزندتان در مواقع اضطراری میتواند از آنها کمک بخواهد. معلمها، افراد یونیفرم پوش داخل پاساژها و فروشگاهها و همچنین پلیس از بهترین نمونههایی هستند که فرزندتان میتواند به آنها مراجعه کند و مشکلاش را در میان بگذارد.
5. از ترساندن بچه خودداری کنید
بسیاری از والدین، برای آسانتر کردن روند آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک وسوسه میشوند از جملات ترسناک استفاده کنند. در واقع، آنها با ایجاد وحشت تلاش میکنند امنیت فرزندشان را به بهترین شکل ممکن تضمین کنند. اما این اصلا کار خوبی نیست. چراکه ممکن است تاثیرات طولانی مدتی روی فرزندتان بگذارد و تعاملات اجتماعی او را برای همیشه مختل کند.
6. دست از تکرار کردن پیامتان برندارید
کودکان خردسال همه چیز را از طریق تکرار یاد میگیرند. بنابراین، هر زمان که فرصتی پیش میآید و بهویژه قبل از رفتن به مکانهای پرجمعیت از قبیل سینما، باغوحش و پارک بازی لازم است قوانین و مقررات برخورد با غریبهها را بارها و بارها برای فرزندتان بازگو کنید.
7. به پرسشهای بچهها درباره غریبهها با دقت و حوصله پاسخ دهید
طبیعتا وقتی تلاش میکنید موضوعی با این درجه از اهمیت را به فرزندتان یاد بدهید، پرسشهای فراوانی را در ذهناش ایجاد میکنید. برای مثال، ممکن است فرزندتان بپرسد:
• «مامان آرمیتا چی؟ اون هم غریبه بهحساب میاد؟»
لازم است چنین پرسشهایی را با دقت، بهصورت موردی و با حوصله تمام پاسخ دهید. برای فرزندتان توضیح بدهید که مادر «آریمتا» یک دوست خانوادگی است که تا اندازه زیادی میتوان به او اعتماد کرد. اما مثلا پستچی با اینکه هفتهای چند بار برای تحویل کالا به درب منزلتان میآید یک فرد کاملا غریبه است.
• «اگه یه غریبه بهم شکلات تعارف کنه چی؟ میتونم بگیرم؟»
به فرزندتان یاد بدهید در چنین شرایطی با قاطعیت و همچنین، با رعایت ادب، پیشنهاد فرد ناشناس را رد کرده و بههیچ عنوان از کسی که نمیشناسد هیچ خوراکی یا هدیهای را قبول نکند. در نهایت، حتما یادآوری کنید که در چنین شرایطی هر چه سریعتر خودش را به شما یا دیگر مراقباناش برساند.
• «اگه کسی خواست من رو بدزده چیکار کنم؟»
به فرزندتان بگویید، اگر غریبهای دستاش را روی بدن او گذاشت یا سعی کرد دستاش را بگیرد باید با صدای بلند فریاد بزند و کمک بخواهد. در اصل، لازم است دیگران را متوجه کند که این فرد را نمیشناسد.
8. مشخصات فردی خودتان را به کودک آموزش دهید
لازم است فرزندتان نام، نام خانوادگی، شماره تلفن و آدرس محل کارتان را بداند. این اطلاعات تنها از طریق تکرار در ذهن بچه ثبت میشوند. برای اطمینان بیشتر، خوب است همه موارد یاد شده را روی کارت یا کاغذی بنویسید و در جیب یا کیف فرزندتان قرار بدهید.
9. مشخصات فردی کودک را به او آموزش دهید
علاوه بر موارد بالا، فرزندتان باید مشخصات فردی از قبیل شماره تلفن و آدرس منزل، نام و نام خانوادگی خودش را هم کاملا بلد باشد. توصیه میکنیم این اطلاعات را هم روی کاغذ مجزایی بنویسید و در جیب کودک قرار دهید.
اینترنت و خطر تعامل با افراد ناشناس برای کودک
این روزها، بچهها از سنین خردسالی به اینترنت دسترسی دارند. تعامل از طریق فضای مجازی به بخش جداییناپذیری از زندگی همه افراد تبدیل شده و بههیچ عنوان نمیتوان از آن جلوگیری کرد. موضوع این است که سیگنالها و نشانههایی که در حالت عادی ممکن است درباره برخورد با غریبهها هشدار دهنده باشند احتمالا در فضای آنلاین مصداقی ندارند.
به همین دلیل، لازم است به فرزندتان آموزش دهید که در دنیای مجازی هم تا جای ممکن از تعامل با غریبهها خودداری کند و نشانههای تردید برانگیز را بشناسد. برخی از رایجترین خطرات تعامل با افراد ناشناس در دنیای مجازی عبارتند از:
• برخورد با شکارچیان اینترنتی
این روزها، شکارچیان اینترنتی گوشهوکنار فضای وب را اشغال کردهاند و از روشهای گوناگونی برای فریب دادن کودکان استفاده میکنند. غریبههای آنلاین با استفاده از مزیت ناشناس ماندن در دنیای اینترنت در اتاقهای گفتوگو (چت رومها)، بازیهای ویدیویی و رسانههای اجتماعی پنهان میشوند. این افراد با چربزبانی بچهها را وادار میکنند تا اطلاعاتی را درباره خودشان فاش کرده و حتی در دنیای واقعی با آنها دیدار کنند. برای جلوگیری از چنین احتمالاتی، کودکان باید قوانین حفاظت از حریم خصوصی یاد بگیرند و سناریوهای خطرناک را شناسایی کنند. به این ترتیب، بهمحض احساس خطر میتوانند مکالمه با شخص ناشناس را متوقف کنند و در دام او گرفتار نشوند.
• برخورد با موضوع قلدری سایبری
حفظ امنیت جسمی کودکان در همه جا اولویت اصلی والدین است. با این حال، لازم است اذعان کنیم که بچهها در برابر آزار و اذیت سایبری و سایر اشکال آسیبهای عاطفی ناشی از تعامل با قلدران آنلاین آسیبپذیر هستند. بچهها در هر سنی میتوانند در موقعیتهای استرسزای آنلاین قرار بگیرند. این دسته از آزارها ممکن است هیچگونه تهدید فیزیکی را شامل نشود و فقط روح و روان کودکان را نشانه بگیرد.
• گرفتار شدن در دام کلاهبرداران اینترنتی
کودکان خردسال باید پیامدهای اعمال خود را درک کنند و متوجه شوند که تعاملات آنلاینشان میتواند روی زندگی سایر افراد خانواده هم تاثیر بگذارد. در دنیای امروز، بسیاری از کلاهبرداران اینترنتی بهدنبال سوء استفاده از بچهها برای دستیابی به اطلاعات بانکی و هویتی بزرگسالان و همچنین، دادههایی هستند که ورود آنها را به شبکههای خانگی و دسترسی به کدهای امنیتی منزل امکانپذیر میکند.
روشهای مقابله با خطرات ناشی از تعاملات اینترنتی کودک چیست؟
• اصول چت آنلاین را برای فرزندتان توضیح دهید
بهعنوان والدین یا سرپرستان دلسوز کودک در مرحله اول لازم است شباهتهای برقراری ارتباط در دنیای واقعی و مجازی را برای فرزندتان توضیح دهید. کودکان باید درک کنند که رفتار آنلاین آنها میتواند زندگی واقعیشان را هم تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، بسیاری از قوانین و مقررات شناسایی و فاصله گرفتن از غریبهها در دنیای مجازی هم صدق میکند.
• سناریوهای گوناگون را برای کودک بازسازی کنید
با ایجاد سناریوهای تخیلی و تشریح کارهایی که باید در هنگام مواجهه با توجه ناخواسته غریبهها در فضای مجازی انجام دهند، بهسادگی میتوانید نکات کلیدی زیادی را به فرزندتان آموزش دهید. لازم است فرزندتان یاد بگیرد که هرگز نباید به درخواستهای افراد غریبه پاسخ مثبت بدهد و بههیچ عنوان نباید سن، جنسیت، آدرس یا عکس خودش را با آنها بهاشتراک بگذارد.
• به فرزندتان آموزش بدهید از دوستان و آشنایان قابل اعتماد کمک بخواهد
پیشتر گفتیم که در زمین بازی، مراکز خرید و دیگر مکانهای عمومی بچهها باید در نزدیکی والدین یا مراقبانشان باشند تا در صورت لزوم بتوانند سریعا خودشان را به آنها برسانند. این اصل در فضای مجازی هم مصداق دارد. بنابراین، بهمحض احساس خطر لازم است موضوع را با دوستان، والدین و افراد قابل اعتماد در میان بگذارند و کمک بخواهند. یادتان باشد یک قانون کلی و اصلی را همیشه باید رعایت کرد: اگر شخصی را نمیشناسید، هرگز در فضای آنلاین با او تعامل نکنید.
• مرزهای مشخصی را ایجاد کنید
ایجاد یک فهرست طولانی از بایدها و نبایدهای دنیای مجازی یک تمرین مفید و تعاملی است که والدین و بچهها میتوانند با هم انجام دهند و بسیاری از درسهای کلیدی را در طول این مسیر یاد بگیرند. انجام این کار به بچهها فرصتی میدهد تا تمام پرسشهای احتمالیشان را مطرح کنند. در ضمن، والدین هم از این طریق، دغدغهها و وضعیت تعاملی فرزندانشان را بهتر درک میکنند.
• خطرات احتمالی را به فرزندتان معرفی کنید
شناسایی خطرات احتمالی مانند درخواستهای عجیبوغریب برای دریافت عکس یا اطلاعات به کودک کمک میکند، بهسرعت و بهشکلی بالغانه از محدوده ناامن فاصله بگیرد. بچهها باید رفتارها یا الگوهای نامطمئن را درک کرده و بدانند در موقعیتهای مختلف باید چه کاری را انجام دهند.
• راهکارهای خروج از موقعیتهای خطرآفرین را آموزش دهید
آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک در فضای آنلاین از اهمیت زیادی برخوردار است. لازم است فرزندتان تا جای ممکن از تعامل با افراد ناشناس خودداری کرده و گفتوگوهای مشکوک را بهطور ناگهانی و با سرعت هر چه تمامتر متوقف کند.
• مفهوم رد پای دیجیتال را برای فرزندتان توضیح دهید
از همان سنین خردسالی، فرزندتان باید یاد بگیرد که همه چیز در فضای آنلاین باقی میماند. ممکن است فکر کنید عکس یا فایلی را پاک کرده و برای همیشه از دسترس دیگران خارج کردهاید. اما متاسفانه هر چیزی که در دنیای مجازی بهاشتراک گذاشته شود ردپای ماندگاری از خودش باقی میگذارد و قابل بازیابی خواهد بود. دانستن این نکته به بچهها کمک میکند که حتی در تعامل با دوستان و نزدیکانشان هم محتاطتر رفتار کنند.
• زمان دسترسی به اینترنت را برای فرزندتان محدود کنید
بهطور کلی، هر چه زمان کمتری در اینترنت سپری شود، احتمال وقوع حادثه و برخورد با افراد غریبه کمتر میشود. والدین نمیتوانند بهصورت دائمی و شبانهروزی بر رفتار فرزندشان در فضای مجازی نظارت داشته باشند. به همین دلیل، لازم است از اپلیکیشنهای مخصوص نظارت والدین کمک بگیرید و دسترسی به برخی برنامهها و سایتها را برای کودک محدود کنید. در ضمن، با برنامهریزی مناسب، پر کردن اوقات فراغت بچه و در نظر گرفتن سرگرمیهای مختلف میتوانید زمان اتصال او را به اینترنت کاهش دهید.
• الگوی مناسبی باشید
ممکن است خود شما از آن دسته افرادی باشید که تمام روز تلفن همراهشان را در دست میگیرند و تعامل در فضای مجازی را به زندگی واقعی ترجیح میدهند. در اینصورت، نمیتوانید از فرزندتان انتظار داشته باشید، روزانه تنها یکی دو ساعت در دنیای دیجیتال پرسه بزند. بنابراین، در گام نخست لازم است الگوی مناسبی برای کودک باشید و او را به معاشرت با دوستان واقعی ترغیب کنید.
• فضایی صادقانه و صمیمانه را ایجاد کنید
ایجاد فضای صمیمانه در منزل از مهمترین نکاتی است که روند آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک را چه در فضای مجازی و چه در دنیای واقعی تکمیل میکند. یادتان باشد در صورت بروز هر مشکلی فرزندتان باید احساس کند که میتواند رازهایاش را با شما در میان بگذارد و از شما کمک بخواهد.
نکات مهم درباره آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک
فرزندتان هرگز و در هیچ شرایطی نباید:
• از غریبهها خوراکی بگیرد.
• سوار ماشین افراد ناشناس شود.
• درب منزل را به روی غریبهها باز کند.
• خواستههای افراد ناشناس را انجام دهد.
• اجازه بدهد افراد ناشناس بدناش را لمس کنند یا دستاش را بگیرند.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان از نکات و روشهایی گفتیم که روند آموزش صحبت نکردن با غریبهها به کودک را آسانتر میکنند. نظر شما چیست؟ آیا راهکار دیگری را میشناسید؟ شما برای تامین امنیت فرزندتان از چه روشهایی استفاده میکنید؟ لطفا دیدگاهها و تجربیاتتان را در «بخش نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان بهاشتراک بگذارید.