همه انسان‌ها اعم از بزرگسالان و بچه‌ها دوست دارند در بازی‌ها و مسابقات برنده شوند. اغلب والدین در طول زندگی یاد گرفته‌اند که فارغ از برنده یا بازنده شدن از بازی لذت ببرند. اما بیشتر کودکان به‌محض باختن از ادامه بازی ناامید می‌شوند و احساس می‌کنند تحقیر شده‌اند. در نتیجه، بسیاری از مادر و پدرها ممکن است در طول بازی‌ها به فرزندان کوچک خود اجازه دهند «برنده» شوند. این رفتار احتمالا در ظاهر حمایت‌گرانه به‌نظر می‌رسد، اما ممکن است برخی ویژگی‌های منفی را در کودک تقویت کند. در واقع، بچه‌ها باید یاد بگیرند که زندگی یک فرآیند رقابتی بوده و احتمال بُرد و باخت در آن به یک اندازه است. در این مطلب، ضمن بررسی تاثیر بُرد و باخت بر روان کودک قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که «در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟» پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
برنده شدن چه تاثیری بر کودکان دارد؟
برای آنکه بدانیم در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟ لازم است ببینیم برنده شدن چه تاثیری بر کودکان دارد. برنده شدن در بازی‌ها و مسابقات یا بهترین بودن در کلاس‌های مختلف باعث می‌شود بچه‌ها احساس بسیار خوبی داشته باشند و به خودشان افتخار کنند. موفقیت در انجام هر کاری موجب افزایش اعتماد به‌نفس کودکان می‌شود و رویکرد آن‌ها را به زندگی تغییر می‌دهد. برنده شدن تجربه منحصر به‌فردی است که به بالا رفتن انگیزه کمک کرده و باور کودک را به توانایی‌ها و قابلیت‌های‌اش بیشتر می‌کند.
شرکت در هر رقابتی کودک را برای چالش‌ها و موقعیت‌های گوناگون زندگی آماده می‌کند. به‌علاوه، احساس برنده شدن کودکان را به سمت تفکر استراتژیک هدایت می‌کند. برای مثال، در هنگام بازی بچه‌ها یاد می‌گیرند که باهوش‌تر بودن نسبت به حریفان برای برنده شدن کافی نبوده و آن‌ها باید قواعد بازی را بشناسند و قوانین آن را رعایت کنند. در خلال همین بازی‌هاست که بچه‌ها می‌آموزند بُردن زمانی ارزش دارد که آن‌ها و حریفان‌شان مقررات بازی را رعایت کرده، عادلانه رفتار کنند و تقلب را کنار بگذارند.
هدف از بازی برنده شدن نیست
در پاسخ به این پرسش که در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟ لازم است بدانید، هدف از بازی یا برگزاری یک مسابقه فقط برنده شدن نیست. هر یک از بازی‌های به ظاهر سرگرم‌کننده برای بچه‌ها حکم یک تجربه اجتماعی را دارد. بنابراین، مشارکت در بازی‌های خانوادگی یا مسابقات مدرسه، فارغ از برنده یا بازنده شدن می‌تواند به کودکان کمک کند تا اهمیت کار گروهی، تعهد به انجام یک کار، مسئولیت‌پذیری، همکاری و احترام به حریف را بیاموزند. همچنین، بازی کردن فرصت مغتنمی است که در خلال آن کودکان یاد می‌گیرند از قوانین در جهت دستیابی به اهداف‌شان استفاده کنند. با شرکت در همین سرگرمی‌هاست که بچه‌ها می‌فهمند هر قانونی به دلیل خاصی پایه‌گذاری می‌شود و ضمن درک مقررات باید از آن‌ها پیروی کرد.
بازنده شدن چه تاثیری بر کودکان دارد؟
بازنده شدن در بازی می‌تواند از ارزنده‌ترین تجربیاتی باشد که به بچه‌ها لزوم برخورداری از مهارت‌های خاص و روش مقابله با احساسات منفی را بیاموزد. این‌ها از توانایی‌های مهمی هستند که به رشد و تکامل ساختار فکری کودک کمک می‌کنند. کودکان از طریق باختن در بازی یاد می‌گیرند هر کسی در زمینه خاصی استعداد دارد و غیر ممکن است که فردی بتواند در همه امور عملکردی عالی داشته باشد.
براساس تحقیقات، تجربه باختن در بازی برای بچه‌ها بسیار مفید است. چرا که از این طریق، آن‌ها با شکست، فقدان و ناراحتی ناشی آن آشنا می‌شوند و می‌توانند با افراد غمگین همذات‌پنداری کرده و با آن‌ها همدلی کنند. این‌ها از مهم‌ترین ویژگی‌های انسانی و خصایصی هستند که موجب تعالی روحی انسان‌ها می‌شوند. واقعیت این است که فرزند شما باید باخت را تجربه کند تا بعدها بتواند با شکست‌های ناگزیر زندگی کنار بیاید و برای موفقیت در مسیر خود به فکر راه چاره باشد. کودکانی که به‌ندرت می‌بازند ممکن است شخصیتی مضطرب پیدا کنند. چرا که حتی فکر کردن به احتمال شکست در یک بازی یا مسابقه هم می‌واند آن‌ها را به وحشت اندازد.
بازنده شدن تنها راهی است که به کودکان کمک می‌کند از اشتباهات‌شان درس بگیرند و برای بهبود مهارت‌های‌شان تلاش کنند. تصور کنید که پیروزی ناشی از بهبود مهارت‌ها تا چه اندازه می‌تواند برای کودکان شیرین و آموزنده باشد. این تجربه‌ای بی‌نظیر است که موجب افزایش اعتماد به‌نفس و بالا رفتن انگیزه آن‌ها می‌شود. در نهایت، کودکی که پیش از این با شکست مواجه شده و موفقیت کنونی‌اش از تلاش و تغییر رویکرد او نشات می‌گیرد با تمام وجود می‌تواند به قابلیت‌های خود افتخار کند.
کودکی که باختن را تجربه نکرده هرگز احتمال نمی‌دهد که در زمینه‌ای ممکن است شکست بخورد. بنابراین، به‌محض روبهرو شدن با کوچک‌ترین چالشی روحیه‌اش را می‌بازد. یک برنده دائمی به‌سختی می‌تواند درک کند که همه ممکن است در زندگی با مشکلاتی مواجه شوند و موفق نشدن را تجربه کنند. در نهایت، باختن به کودک نشان می‌دهد که برای موفقیت باید به‌سختی تلاش کند؛ چرا که هیچ نتیجه خوبی به آسانی حاصل نمی‌شود.
آیا باید بگذاریم بچه‌ها برنده شوند؟
در جواب این سوال که بهتر است در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟ باید گفت، این تصمیم به سن‌وسال کودک بستگی دارد. برای مثال، بچه‌های خردسال از مهارت رقابت برخوردار نیستند و راه و رسم آن را نمی‌دانند. بنابراین، منطقی است که در هنگام بازی با آن‌ها تا اندازه‌ای کوتاه بیاییم و گاهی اوقات اجازه بدهیم برنده شوند. چرا که شکست مداوم موجب ایجاد حس ناتوانی در آن‌ها می‌شود. به این ترتیب، علاوه بر منصرف شدن از ادامه بازی و از دست دادن انگیزه ممکن است با خودشان فکر کنند از عهده هیچ کاری برنمی‌آیند.
اما همین‌طور که سن بچه بالاتر می‌رود لازم است باخت را تجربه کند. به عقیده کارشناسان، حس رقابت از حدود ۵سالگی در کودکان شکل می‌گیرد. بنابراین، از این سن به‌تدریج فرزندتان عملکردش را با دیگران مقایسه می‌کند و طی فرآیندی نقاط ضعف و قوت‌اش را می‌شناسد. کسانی که همیشه پیروز می‌شوند، یاد نمی‌گیرند چگونه باید در مواجهه با شکست «استقامت» کنند. در واقع، بُردی که خیلی آسان به‌دست بیاید هرگز بچه‌ها را برای زندگی آماده نمی‌کند. به این ترتیب، اگر در آینده فرزندتان با چالشی روبهرو شود به سادگی خودش را می‌بازد و تسلیم سرنوشت می‌شود.
اگر دائما به فرزندتان ببازید ممکن است شما را ناتوان فرض کند. واقعیت این است که او باید توانایی‌های شما را باور داشته باشد و بداند یک فرد بالغ، آگاه، توانمند، کارآمد و باهوش هستید. در غیر این‌صورت، ممکن است دچار اضطراب شود و با خودش فکر کند: «چنین والدین ساده‌لوح و ناکارآمدی چگونه می‌توانند مراقب من باشند؟»
در هنگام بازی با کودکان چه استراتژی‌هایی را دنبال کنیم؟
قدری به فرزندتان کمک کنید
در پاسخ به والدینی که سوال می‌کنند در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟ باید گفت، تمامی آن‌چه تاکنون بیان کردیم اصلا به این معنا نیست که به‌هیچ عنوان نباید امکان بُرد را برای فرزندتان ایجاد کنید. واضح است که عملکرد بچه‌ها به خوبی شما نبوده و به‌اندازه کافی سریع و هماهنگ نیستند. بنابراین، احتمال برنده شدن شما در بازی‌ها بیشتر است. پس طبیعی است که آن‌ها برای موفقیت به اندکی کمک نیاز دارند. خوب است برای رعایت انصاف و در نظر گرفتن شرایط کودکان امکانات بازی را با توانایی‌های آن‌ها تطبیق دهید. برای مثال، می‌توانید در حد چند ثانیه زمان بیش‌تری را در اختیارشان بگذارید تا بتوانند جواب معما را حدس بزنند؛ یا در صورت نیاز، می‌توانید زمین بازی را برای‌شان هموار کنید.
نگذارید همیشه بازنده باشد
چشیدن طعم پیروزی برای بچه‌ها لازم است. کودکانی که دائما در بازی‌های خانوادگی شکست می‌خورند، دیر یا زود دست از تلاش برمی‌دارند. چرا که به‌تدریج باور می‌کنند همیشه بازنده هستند. این امر کودکان را دچار کم‌کاری مزمن می‌کند و اعتماد به‌نفس آن‌ها را از بین می‌برد. کودکانی که بُرد و باخت را به‌صورت توامان تجربه می‌کنند به‌احتمال زیاد برای شرکت در چالش‌های مدرسه و زندگی از آمادگی بیش‌تری برخوردار خواهند بود.
روش باختن را به او بیاموزید
پذیرش شکست و بازنده خوب بودن یک مهارت مهم است. به‌عنوان پدر و مادری مسئول، لازم است شما روش باختن را به فرزندتان بیاموزید. به این ترتیب، به کودک کمک می‌کنید اعتماد به‌نفس خود را تقویت کند و به‌محض شکست خوردن عزت نفس‌اش را از دست ندهد. برای این منظور، ابتدا باید روحیه رقابت‌پذیری او را ارتقا دهید. برای انجام این کار می‌توانید از رفتار و منش قهرمانان ورزشی الگوبرداری کنید.
الگوی خوبی باشید
یادتان باشد رفتار خود شما هم در هنگام برد و باخت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بنابراین، در وهله نخست لازم است شما هم بازنده خوبی باشید. یعنی، وقی در بازی‌های خانوادگی شکست می‌خورید از بهانه‌گیری، انتقاد از برنده و بدگویی از او اجتناب کنید و با روی خوش، باخت‌تان را بپذیرید.
روی عملکرد فرزندتان تمرکز کنید
با تمرکز بر عملکرد فرزندتان به او یاد می‌دهید که تنها برنده شدن نیست که اهمیت دارد. برای این منظور، لازم است تلاش کودک و میزان پیشرفت او را ببنید و تحسین‌اش کنید. در ضمن، هرگز تسلیم بهانه‌گیری و عصبانیت کودک‌تان نشوید و اجازه ندهید قوانین بازی را زیر پا بگذارد.
بین بُرد و باخت کودک تعادل ایجاد کنید
مطمئنا نمی‌خواهید یک کودک دو ساله را در مسابقه پیاده‌روی شکست دهید یا برتری خود را در بازی والیبال به رخ یک بچه چهار ساله بکشید. با این حال، لازم است میان بُرد و باخت فرزندتان تعادل ایجاد کرده و با بالا رفتن سن‌اش کم‌کم رقابت جدی را با او شروع کنید. وقتی کودک ببیند که گاهی خودش و هر از چندی هم پدر و مادرش در بازی برنده می‌شوند نگاه واقع‌بینانه‌تری به موضوع پیدا می‌کند و با شکست سازگارتر می‌شود.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم ببینیم که بهتر است در بازی با کودکان ببریم یا ببازیم؟ در ضمن، برخی از استراتژی‌های موثر را به شما معرفی کردیم که در سازگاری کودک با شکست و کمک به پذیرش آن تاثیرگذارند. نظر شما چیست؟ آیا از آن دسته پدر و مادرهایی هستید که همیشه به فرزندشان اجازه می‌دهند برنده باشد؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
