در این مطلب، قصد داریم روش‌های مفید و موثری را برای زود به رختخواب رفتن کودک معرفی کنیم. اگر فرزند شما هم با به‌موقع خوابیدن مشکل دارد، پیشنهاد می‌کنیم خواندن این مقاله را از دست ندهید.
مشکلات کودکان در زمینه خواب به دوران خردسالی محدود نمی‌شود. امتناع از رفتن به رختخواب یکی از رایج‌ترین دلایلی است که زندگی کودکان را در دوران تحصیل مختل می‌کند. خواب کافی و با کیفیت از مهم‌ترین عواملی است که تمرکز و یادگیری را تقویت می‌کند. همچنین، کمبود خواب می‌تواند بر خلق و خو، رشد جسمانی و عملکرد سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارد و بچه‌ها را در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها و عفونت قرار دهد.
چرا بچه‌ها با زود به رختخواب رفتن مشکل دارند؟
- جنگ قدرت
- اضطراب، استرس و نگرانی
- چیدمان اتاق خواب
- خستگی مفرط
- مصرف کافئین
- استفاده زیاد از وسایل الکترونیکی
- ترس از تاریکی یا ترس‌های دیگر
- احساس طردشدگی
- گرسنگی
- نامنظم بودن برنامه خواب
- نداشتن روال قبل از خواب
- قرار گرفتن در معرض هیجان‌های مثبت و منفی
برای زود به رختخواب رفتن کودک چه باید کرد؟
۱. ساعت خواب را تعیین کنید
براساس تحقیقات، بچه‌ها در سن مدرسه هر شب به ۹ تا ۱۱ ساعت خواب نیاز دارند. با این حال، هر کودکی الگوی خواب منحصر به‌فردی دارد. در واقع، الگوی خواب اغلب بچه‌ها به سختی تغییر می‌کند. برای مثال، کودکان سحرخیز تحت هر شرایطی صبح زود از خواب بیدار می‌شوند.
در عین حال، بعضی از بچه‌ها تا زمانی که بدن‌شان آماده نشده نمی‌توانند بخوابند. در واقع، تنظیم ساعت خواب کودک یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های والدین است. انجام این کار به بچه‌ها کمک می‌کند خواب کافی و باکیفیتی داشته باشند و صبح‌ها به‌موقع بیدار شوند.
برای این منظور، پیشنهاد می‌کنیم زمان خواب را حتی در تعطیلات آخر هفته و تابستان هم ثابت نگه دارید. البته، در روزهای تعطیل مشکل می‌توان بچه‌ها را راس ساعت ۸ شب به رختخواب فرستاد. با این حال، سعی کنید تا جای ممکن زودتر بخوابند. یادتان باشد تحت هیچ شرایطی اجازه ندهید تا ساعت ۱۰ و ۱۱ شب بیدار بمانند. ممکن است انجام این کار در ابتدا کمی سخت به‌نظر برسد. اما با گذشت زمان، فرزندتان به خوابیدن در زمان تعیین‌شده عادت می‌کند.
۲. ساعت بیداری را تعیین کنید
تعیین ساعت بیداری در زود به رختخواب رفتن کودک تاثیرگذار است. طبیعتا وقتی بچه‌ها برنامه منظمی داشته باشند و صبح‌ها سر ساعت به‌خصوصی بیدار شوند، شب‌ها هم زودتر خسته می‌شوند. زمان بیداری را براساس میزان خواب مورد نیاز فرزندتان و زمان به رختخواب رفتنش تنظیم کنید. بهتر است این کار در سال‌های پیش از مدرسه انجام شود. در این صورت، دیگر با شروع دوران تحصیل بچه‌ها لازم نیست نگران به‌موقع بیدار شدن آن‌ها باشید. سعی کنید در هر شرایطی و حتی در روزهای تعطیل هم به این برنامه پایبند بمانید.
۳. روال قبل از خواب را مشخص کنید
یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب زود به رختخواب رفتن بچه‌ها می‌شود تعیین روال قبل از خواب است. در واقع، لازم است بین زمان بیداری و خواب بچه‌ها یک دوره انتقال و آرامش وجود داشته باشد. به این ترتیب، بدن و ذهن آن‌ها کم‌کم آماده خوابیدن می‌شود. برای این منظور، خوب است نور منزل را کم کنید؛ فرزندتان را به حمام بفرستید تا یک دوش فوری بگیرد و مسواک بزند؛ برایش داستان بخوانید؛ و از یک ساعتی به بعد، تماشای تلویزیون یا کار کردن با گوشی و تبلت را ممنوع کنید. داشتن یک روال منظم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند. طبیعتا، این مراسم در هر خانواده‌ای متفاوت خواهد بود. برای به‌دست آوردن بهترین نتیجه ممکن لازم است نکات زیر را رعایت کنید:
به سن و سال کودک توجه کنید
روالی که برای یک نوزاد موثر است، احتمالا برای یک کودک نوپا کارساز نخواهد بود. به‌عنوان مثال، برای خواباندن نوزادتان کافی است شکمش را سیر کنید؛ پوشکش را عوض کنید؛ و کمی تکانش بدهید. در عوض، آواز خواندن، قصه گفتن و نوازش کردن از بهترین راه‌هایی است که به خوابیدن خردسالان کمک می‌کند. به همین ترتیب، برای خواباندن یک کودک دبستانی ممکن است لازم باشد در کنار هم چند صفحه کتاب بخوانید؛ یا با آرامش و محبت کامل درباره اتفاقات روز صحبت کنید.
ثابت قدم باشید
هر چقدر ثبات قدم شما بیشتر باشد، احتمال به خواب رفتن فرزندتان هم بیشتر خواهد بود. طبیعتا خوب است کمی انعطاف‌پذیر باشید؛ ولی یادتان باشد نباید زیاده‌روی کنید. واقعیت این است که انعطاف‌پذیری زیاد ممکن است باعث شود تا صبح برای فرزندتان یک داستان دیگر هم بخوانید؛ یک ترانه دیگر را هم زمزمه کنید؛ یک لیوان آب دیگر هم برایش بیاورید و نهایتا اجازه بدهید در کنارتان بخوابد. پس بهتر است در همان ابتدا مقاومت کنید و روال قبل از خواب را طبق برنامه پیش ببرید.
شخصی‌سازی کنید
هر بچه‌ای دارای شخصیت منحصر به‌فردی است و تحت شرایط خاصی احساس آرامش و خواب‌آلودگی می‌کند. بنابراین، علاوه بر روال‌های اصلی مانند مسواک زدن، پوشیدن لباس راحت و دوش گرفتن می‌توانید یک برنامه خاص را هم برای خواباندن فرزندتان در نظر بگیرید. این برنامه باید منطبق بر سلایق او باشد. برای مثال، بعضی بچه‌ها دوست دارند قبل از خواب مدتی در آغوش مادر یا پدرشان باشند. از سوی دیگر، تعدادی از کودکان با نقاشی کردن یا کتاب خواندن آرام می‌گیرند.
ارتباط برقرار کنید
گاهی اوقات بچه‌ها می‌خواهند وقت بیش‌تری را با والدین‌شان بگذرانند و به همین دلیل زود به رختخواب نمی‌روند. سعی کنید، هر شب قبل از خواب مدتی را با فرزندتان صحبت کنید. با انجام این کار، علاوه بر تقویت روابط‌تان به ایجاد حس امنیت در او کمک می‌کنید. در عین حال، با این روش کودکتان احساس می‌کند دوستش دارید. مجموع این عوامل موجب خوابی راحت و باکیفیت می‌شود.
یک الگوی مختصر و مفید ایجاد کنید
یادتان باشد با تعیین روال قبل از خواب قصد دارید یک الگو و ریتم منظم ایجاد کنید. این الگو به کودکتان القا می‌کند که موقع خوابیدن است. بنابراین، لازم است هر شب مجموعه یکسانی از کارهای مشابه را به شیوه مختصر و مفیدی انجام دهید.
حداقل یک ساعت قبل از خواب تلویزیون و سایر وسایل الکترونیکی را خاموش کنید. استفاده از این تجهیزات، پیغام بیداری را به مغز منتقل کرده و از خوابیدن جلوگیری می‌کند. ممکن است با انجام همه این ترفندها فرزندتان اصرار کند که خوابش نمی‌آید. مهم نیست. از او بخواهید در رختخوابش دراز بکشد و کتاب بخواند یا به یک موسیقی آرام گوش کند.
برای زود به رختخواب رفتن کودک لازم است کل منزل در حالت آرامش قرار بگیرد. وقتی سایر اعضا خانواده، به‌ویژه خواهر و برادرهای دیگر در حال تماشای تلویزیون و گفت‌وگو هستند فرزندتان تمایلی به خوابیدن نخواهد داشت. بنابراین، باید چراغ‌ها را کم کنید؛ همگی لباس خواب بپوشید و فضا را آرام‌تر کنید.
۴. استرس کودک را مدیریت کنید
برای زود به رختخواب رفتن کودک لازم است اضطراب او را کاهش دهید. بچه‌ها هم درست مثل بزرگ‌ترها دائما در معرض مسائل و مشکلات مختلف قرار می‌گیرند. مواجه شدن با این مسائل، کودک را مضطرب کرده و از خوابیدنش جلوگیری می‌کند. اتفاقات مدرسه، تکالیف، امتحانات، عوض کردن مدرسه یا منزل، زیاد کار کردن مادر و پدر، خواندن یک داستان یا تماشای یک فیلم ترسناک و بسیاری موارد دیگر می‌توانند آرامش فرزندتان را بر هم بزنند. بنابراین، خوب است فضایی را ایجاد کنید که کودک بتواند نگرانی‌هایش را با شما در میان بگذارد. با آرامش به حرف‌هایش گوش کرده و با استفاده از ترفندهای مختلف او را آرام کنید. در صورت نیاز، توصیه می‌کنیم برای کاهش نگرانی‌های کودک از کمک کارشناسان و مشاوران استفاده کنید.
۵. خواب بعدازظهر کودک را مدیریت کنید
برای زود به رختخواب رفتن کودک لازم است خواب بعدازظهر او را مدیریت کنید. خوابیدن طولانی‌مدت و بی‌موقع در ساعات میانی روز می‌تواند الگوی خواب شبانه را مختل کند. برای جلوگیری از این موضوع، اجازه ندهید بچه‌ها وسط روز زیاد بخوابند. در غیر این صورت، احتمالا شب با مشکل مواجه می‌شوند. ساعت چرت بعدازظهر فرزندتان را طوری تنظیم کنید که به اندازه کافی با خواب شبانه فاصله داشته باشد. در عین حال، لازم است مدت آن را هم کاهش دهید و زود بیدارش کنید. در طول روز یا در فاصله چرت بعد از ظهر و خواب شبانه حواس‌تان باشد کودک به اندازه کافی فعالیت کند و خسته شود. اگر فرزندتان بعد از ظهرها نخوابد، احتمالا شب‌ها کاملا خسته و خواب‌آلود خواهد بود. بنابراین لازم است مراقب باشید تکالیفش را زودتر انجام دهد تا مراسم خواب شبانه را به‌موقع و بدون دلهره دنبال کند.
۶. از خستگی بیش از اندازه کودک جلوگیری کنید
بچه‌ها در تمام روز مشغول بازی، انجام تکالیف، رفت‌وآمد به مدرسه یا مهد کودک و کودکستان و بسیاری کارهای دیگر هستند. این‌همه فعالیت و جنب‌وجوش، طبیعتا کودکان را به‌شدت خسته می‌کند. شاید باورتان نشود، اما خستگی مفرط می‌تواند موجب بیش‌فعالی بچه‌ها شود و الگوی خواب آن‌ها را مختل کند. برای جلوگیری از این موضوع، لازم است فعالیت‌هایی مانند انجام تکالیف مدیریت شوند. بنابراین، طوری برنامه‌ریزی کنید که تکالیفش را بلافاصله بعد از مدرسه انجام دهد تا شب بتواند زودتر بخوابد و بیش از حد خسته نشود. اگر فکر می‌کنید حجم درس و مشق کودکتان زیاد است، بهتر است با معلمش صحبت کنید.
۷. به استقلال‌طلبی کودکتان احترام بگذارید
در بسیاری از اوقات، جنگ قدرت مانع زود به رختخواب رفتن بچه‌ها می‌شود. کودکان به‌تدریج مفهوم استقلال را درک کرده و تلاش می‌کنند آن را کسب کنند. خوابیدن یکی از زمینه‌هایی است که فرزندتان می‌خواهد روی آن کنترل داشته باشد. خبر خوب این است که با برخی ترفندها می‌توانید هم به حس استقلال‌طلبی بچه‌ها احترام بگذارید و هم زمان خواب را به یک قانون محکم و مذاکره‌ناپذیر تبدیل کنید. برای این منظور، می‌توانید در مواردی مانند انتخاب نوع لباس خواب یا کتابی که برای فرزندتان می‌خوانید و بسیاری موارد دیگر از او نظرخواهی کنید. با این حال، لازم است یاد بگیرد بعضی مقررات را نمی‌توان تغییر داد یا گزینه دیگری را جایگزین‌شان کرد.
۸. تمرکز زیاد بر خواب کودک را کاهش دهید
بیشتر بچه‌ها به‌سختی می‌توانند موقع خواب هیجانات‌شان را کنترل کرده و ذهن‌شان را آرام کنند. تاکید مداوم برای زود به رختخواب رفتن کودک می‌تواند اضطرابش را بیشتر کرده و الگوی خوابش را مختل کند. بنابراین، به‌جای آن‌که دائما بگویید: «زود باش برو بخواب.» می‌توانید تکنیک‌های آرمش‌بخشی را با او تمرین کنید. تنفس شکمی یکی از بهترین روش‌هایی است که به کاهش تنش و استرس کمک می‌کند. برای این منظور، لازم است هوا را از طریق بینی به مدت ۴ثانیه به درون بکشید؛ برای ۵ ثانیه نفس‌تان را حبس کنید؛ و در مدت ۶ ثانیه از طریق دهان بازدم داشته باشید. این روش را به فرزندتان آموزش بدهید و شب‌ها همراه با هم تکرار کنید.
۹. به چیدمان اتاق کودک توجه کنید
چیدمان اتاق کودک باید جذاب، دوستانه، شاد و در عین حال آرامش‌بخش باشد. حواس‌تان باشد، قبل از خواب اتاق فرزندتان مرتب و تمیز بوده و از دمای مطلوبی برخوردار باشد. سرما یا گرمای بیش از اندازه مانع خواب کودکان می‌شود. در عین حال، خوب است اتاق را تاریک کنید. اگر فرزندتان تاریکی را دوست ندارد می‌توانید یک چراغ‌خواب کوچک و کم‌نور را روشن بگذارید؛ یا حتی می‌توانید از برچسب‌های شب‌تاب و زیبا استفاده کنید و آن‌ها را به سقف یا دیوارها بچسبانید. بیشتر بچه‌ها دوست دارند یک حیوان عروسکی نرم یا یک پتوی مخصوص را بغل کنند و بخوابند.
۱۰. با پزشک متخصص مشورت کنید
گاهی اوقات، بهترین برنامه‌ریزی‌ها هم نتیجه چندانی نمی‌دهند. به گفته متخصصان، اگر فرزندتان به‌طور دائمی با خوابیدن مشکل دارد؛ کابوس‌های مداوم می‌بیند؛ خروپف می‌کند؛ یا از طریق دهان نفس می‌کشد؛ ممکن است اختلال خواب داشته باشد. در چنین مواردی، خوب است با پزشک مشورت کنید. مشاوره با یک فرد متخصص می‌تواند نگرانی‌های‌تان را کاهش دهد. در عین حال، یک مشاور می‌تواند روش‌های مفید و موثری را به شما آموزش دهد.
سخن آخر
کمبود خواب می‌تواند موجب مشکل در تمرکز، بیش‌فعالی، تحریک‌پذیری و بدخلقی بچه‌ها شود. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، لازم است یک برنامه دقیق برای خواب و بیداری فرزندتان تنظیم کنید؛ آن را رعایت کنید؛ و کاملا صبور باشید. مجموعه این موارد، به‌تدریج موجب زود به رختخواب رفتن کودک می‌شوند و الگوی خواب او را تنظیم می‌کنند. نظر شما چیست؟ وضعیت خواب کودک شما چگونه است؟ از چه ترفندهایی برای خواباندنش استفاده می‌کنید؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌هایتان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
