مادر شدن و برعهده گرفتن تربیت یک انسان وظیفه بسیار دشواری است. در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع، مادرها به‌محض بچه‌دار شدن موجودیت و فردیت خودشان را فراموش می‌کنند و سعی می‌کنند برای فرزندشان بهترین باشند. اما توصیه کارشناسان و متخصصان چیز دیگری است. در این مطلب، قصد داریم برایتان بگوییم مادر کافی بودن چیست؟ و چرا باید مادر کافی باشیم نه کامل؛ با «بامامانا» همراه باشید.
مادر کافی بودن چیست؟
مادر کافی بودن اصطلاحی است که برای نخستین بار توسط «دونالد وینیکات» (Donald Winnicott) ابداع شد. او که یک روانکاو و متخصص اطفال بود رویکرد تازه‌ای را درباره فرزندپروری معرفی کرد و به تازه مادرها پیشنهاد داد به‌جای تلاش برای بهترین بودن در روند رشد روی حساسیت به نیازهای ضروری فرزندشان، پاسخ‌گویی به‌موقع به آنها و سازگاری با توانایی‌های کودک تمرکز کنند.
براساس مطالعات او، برای تربیت یک فرزند سالم اصلا نیازی نیست مادر کاملی باشید. یعنی، باید به‌اندازه کافی خوب باشید و به فرزندتان احساس امنیت، مهم بودن و حس دوست داشته شدن را منتقل کنید.
این موارد از مهم‌ترین پایه‌های پرورش روح و روان کودک به سالم‌ترین شکل ممکن است. در این صورت، مطمئن باشید فرزندتان نقص‌های انسانی شما را تحمل کرده و خواهد بخشید.
یادتان باشد، مادر کافی:
فردی است که به تجربیات عاطفی و ذهنی فرزندش توجه می‌کند؛ به آنها علاقه نشان می‌دهد و خودش را با این تجربیات هماهنگ و همسو می‌کند. این هماهنگی موجب می‌شود فرزند حس کند والدین‌اش او را می‌بینند، نیازهای‌اش را می‌شناسند و آنها را درک می‌کنند. به این ترتیب، کودک در حال رشد کم‌کم یاد می‌گیرد احساسات و حالات ذهنی خودش و دیگران را بشناسد و به اطرافیان و دنیای پیرامون‌اش دلبستگی ایمن داشته باشد. این روند به رشد حسی و عاطفی کودک کمک می‌کند.
دلبستگی ایمن چیست؟
این روزها، نظریه دلبستگی ایمن به موضوعی داغ و پر طرفدار در علم روانشناسی تبدیل شده است. براساس این نظریه، کودکانی که با والدین‌شان پیوندهای عاطفی قوی و سالمی دارند با حس درونی ثبات و امنیت بزرگ می‌شوند. این امر به آنها اجازه می‌دهد جهان را کشف کنند و شخصیت منحصر به‌فردشان را توسعه دهند. در روانشناسی به این افراد «دلبسته ایمن» می‌گویند.
تحقیقات نشان می‌دهند، این افراد از عزت‌نفس و ریسک‌پذیری بالایی برخوردارند. چنین فردی به راحتی می‌تواند با دیگران ارتباط طولانی‌مدت و قابل اعتماد برقرار کرده و حمایت آنها را جلب کند. خبر خوب این است که محققان عقیده دارند برای ایجاد دلبستگی ایمن در فرزندتان اصلا نیازی نیست مادر کاملی باشید. در واقع، شما باید «به اندازه کافی خوب» باشید. در ادامه، ویژگی‌های یک مادر کافی را برایتان می‌گوییم.
اصلی‌ترین ویژگی‌های یک مادر کافی چیست؟
• از نظر احساسی همیشه حضور دارد و به نیازهای اساسی فرزندش پاسخ می‌دهد
حضور مداوم از مهم‌ترین ویژگی‌های یک مادر کافی است. یادتان باشد، منظور این نیست که فقط باید به‌صورت فیزیکی در کنار فرزندتان باشید. بسیارند افرادی که جسم‌شان در کنار کودک است اما حواس‌شان به او نیست و به هیچ‌یک از نیازهای عاطفی و فیزیکی او پاسخ نمی‌دهند. در اصل، یک مادر کافی باید همواره از نظر احساسی در زندگی کودک‌اش حضور داشته باشد و حس امنیت و ثبات را به او منتقل کند.
• خودش را با احساسات و حالات ذهنی کودک هماهنگ می‌کند
یک مادر کافی به تجربیات عاطفی و ذهنی فرزندش توجه می‌کند و به آنها علاقه نشان می‌دهد. به این ترتیب، او می‌تواند نیازها و تغییرات وابسته به سن بچه را درک کرده و خودش را با او هماهنگ کند. به این ترتیب، کودک احساس می‌کند دیده و درک شده است. این روند به کودک در حال رشد کمک می‌کند احساسات و حالات ذهنی خودش و دیگران را بشناسد و با آنها ارتباطی همدلانه برقرار کند.
• محیطی امن و راحت را برای فرزندش ایجاد می‌کند
یک مادر کافی در هنگام ناراحتی، بیماری و درد در کنار فرزندش حضور دارد و با تمام وجود تلاش می‌کند روش‌هایی را برای تسکین او پیدا کرده و از او مراقبت کند. او در هر شرایطی سعی می‌کند راحتی و آسایش فرزندش را تامین کرده و از خوب بودن حال و احوالش اطمینان پیدا کند.
• از وجود فرزندش لذت می‌برد
مادر کافی شخصی است که از وجود کودک در هر شرایطی لذت می‌برد و با دیدن رشد و یادگیری او عمیقا ابراز خوشحالی می‌کند. به این ترتیب، کودک هم می‌تواند از رشد یادگیری‌اش لذت ببرد و خوشحال باشد. این فرآیند به افزایش عزت‌نفس و اعتماد به‌نفس کودک کمک می‌کند. احتمالا شما هم در میان اطرافیان‌تان مادری را دیده‌اید که با غلت زدن فرزند نوزادش احساس غرور کرده و از شما هم دعوت می‌کند همراه با او این صحنه را تماشا کنید. ممکن است غلت زدن یک نوزاد برای شما جذابیت چندانی نداشته باشد، اما این رفتار مشتاقانه دقیقا همان ابراز خوشحالی و لذتی است که عزت نفس کودک را افزایش می‌دهد.
• از فرزندش حمایت می‌کند
یک مادر کافی به‌خوبی می‌داند که باید به استقلال فرزندش کمک کرده و در این مسیر از او پشتیبانی کند. او به‌جای تمرکز بر علایق یا خواسته‌های خودش نسبت به علاقه‌مندی‌های کودک کنجکاوی نشان می‌دهد و به او کمک می‌کند تا رویاهای‌اش را دنبال و قابلیت‌های‌اش را شکوفا کند.
این امر به کودک کمک می‌کند دنیای درونی و بیرونی خودش را کشف کند. در واقع، چنین مادری دست از کنترل کردن زندگی فرزندش برمی‌دارد و در عوض، به او اجازه می‌دهد به‌شیوه خودش فراز و نشیب‌های زندگی را تجربه کند. مجموع این عوامل، تاب‌آوری بچه را افزایش می‌دهد و او را برای مواجه شدن با چالش‌های ریز و درشت پیش رو آماده می‌کند.
• همواره در حال یادگیری است و اشتباهاتش را جبران می‌کند
خوب است به‌خاطر داشته باشید، مادران هم انسان‌هایی عادی هستند که ممکن است اشتباه کنند. یک مادر هم درست مانند هر فرد معمولی دیگری در مراحل گوناگون زندگی و بسته به تجربیات چیزهای تازه‌ای یاد می‌گیرد و با گذشت زمان رشد می‌کند. بنابراین، اگر در زمینه فرزندپروری از شما اشتباهی سرزده کافی است خودتان را ببخشید و آن را فرصتی برای یادگیری در نظر بگیرید. سپس، از فرزندتان عذرخواهی کرده و خطایتان را جبران کنید. این همان کاری است که یک مادر کافی انجام می‌دهد.
در نهایت، لازم است مراقب باشید این اشتباه را دوباره تکرار نکرده و دفعه بعد، طور دیگری رفتار کنید. با انجام این کار، الگوی رفتاری مناسبی را در اختیار فرزندتان قرار داده و به او یاد می‌دهید اشتباهات‌اش را بپذیرد، آنها را جبران کند و انعطاف‌پذیر باشد.
• از خودش به‌خوبی مراقبت می‌کند
در بسیاری از خانواده‌ها و فرهنگ‌ها به یک مادر القا می‌شود که نیازهای جسمی و روحی خودش را در اولویت قرار ندهد و تنها و تنها به فرزندش فکر کند. این امر معمولا سلامت جسمی و روحی مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. معلوم است که وقتی روان و جسم‌تان دچار مشکل شده است به‌هیچ عنوان نمی‌توانید مادر موفقی باشید.
یادتان باشد، یک مادر کافی از سلامت جسم و روح خودش به‌خوبی مراقبت کرده و از نیازهای اصلی‌اش چشم‌پوشی نمی‌کند. در غیر این‌صورت، خیلی زود دچار فرسودگی می‌شود و نمی‌تواند نقش حیاتی خودش را در زندگی کودک به‌خوبی ایفا کند.
کامل بودن یک افسانه است؛ کافی باشید
یادتان باشد، مادر کامل بودن افسانه‌ای است که واقعیت ندارد. مشکل این‌جاست که «کمال» استانداردی است که دستیابی به آن ممکن نیست و هیچ مادر کاملی وجود ندارد. همه ما انسان هستیم، اشتباه می‌کنیم، شکست می‌خوریم، عصبانی می‌شویم و گاهی اوقات کارهایی می‌کنیم که درست نیستند. بنابراین، اگر قصد دارید مادر ایده‌آلی باشید، بهتر است خودتان را برای شکست و ناامیدی آماده کنید.
وقتی برای کامل بودن تلاش می‌کنید از نیازهای اساسی‌تان چشم‌پوشی کرده و فقط فرزندتان را در اولویت قرار می‌دهید. به این ترتیب، روز به روز به فرسودگی و از دست دادن سلامت جسمی و روحی نزدیک‌تر می‌شوید. حاصل همه این تلاش‌ها آن است که نه شما به‌اندازه کافی از روند رشد فرزندتان لذت می‌برید و نه او می‌تواند به‌طور شایسته‌ای از وجود شما بهره‌مند شود. این خستگی و ناامیدی مداوم روی عملکرد و خلق‌وخوی شما هم تاثیر می‌گذارد و نهایتا به مادری عصبی، کم انرژی و بداخلاق تبدیل می‌شوید.
به‌خاطر داشته باشید، فرزندتان تنها به یک مادر کافی احتیاج دارد تا او را برای زندگی در دنیایی سرشار از نقص آماده کند. طبیعی است که همه تلاش‌تان را خواهید کرد تا بهترین شرایط ممکن را برای کودک‌تان ایجاد کنید. با این حال، نیازهای بچه به‌طور مداوم تغییر کرده و خواسته‌های او بیشتر و بیشتر می‌شوند. معلوم است که در طول زندگی، فرآهم کردن همه این خواسته‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود.
بنابراین، کافی است دست از تلاش بیهوده بردارید و در عوض، عشق، توجه، مراقبت و حمایت خود را نثار فرزندتان کنید. به این ترتیب، کودک در عین دریافت محبت کافی یاد می‌گیرد که دنیا همیشه حول محور او نمی‌چرخد. او به‌تدریج متوجه می‌شود با این‌که مورد توجه و دوست‌داشتنی است همیشه نمی‌تواند هر آن‌چه که می‌خواهد را داشته باشد. در عین حال، فرزندتان درک می‌کند کارها و رفتارهای‌اش روی دیگران تاثیر می‌گذارد. با این حال، عمیقا احساس امنیت می‌کند؛ زیرا می‌داند والدینش او را به‌شدت دوست دارند و از او مراقبت و پشتیبانی می‌کنند.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان گفتیم که مادر کافی بودن چیست؟ و برای دستیابی به این استاندارد، لازم است چه ویژگی‌هایی داشته باشید. نظر شما چیست؟ آیا به‌اندازه کافی به نیازهای خودتان توجه می‌کنید؟ آیا در عین رسیدگی به خودتان، عشق و توجه کافی را هم نثار فرزندتان می‌کنید؟ در این مسیر با چه مشکلات و چالش‌هایی دست‌وپنجه نرم می‌کنید؟ ممنون می‌شویم، دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
