همه‌چیز درباره افسردگی بعد از زایمان؛ علائم و روش‌های موثر برای رها شدن از آن
در این مطلب، قصد داریم اطلاعات جامعی درباره افسردگی بعد از زایمان با شما به‌اشتراک بگذاریم و دلایل و عوامل موثر در ایجاد آن را بررسی کنیم. همچنین، می‌خواهیم ببینیم شریک زندگی و دوستان و اطرافیان مادر افسرده چگونه می‌توانند به بهبود این شرایط کمک کنند. دانستن این مطالب، برای هر شخصی می‌تواند مفید باشد. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی بعد از زایمان (PPD) ترکیب پیچیده‌ای از تغییرات هورمونی، عاطفی، روانی و اجتماعی است که در برخی از مادران اتفاق می‌افتد. براساس مطالعات، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از مادران ظرف مدت ۴ هفته پس از به‌دنیا آوردن نوزاد این عارضه را تجربه می‌کنند. خوب است بدانید، این اختلال می‌تواند بسیار شدید باشد. تشخیص این بیماری بر اساس فاصله بین زایمان و شروع افسردگی و همچنین، با توجه به شدت آن ممکن بوده و از طریق تجویز دارو و مشاوره درمان‌پذیر است. تحقیقات نشان داده‌اند، گاهی این بیماری به‌اندازه‌ای شدت می‌گیرد که تبدیل به سایکوز یا روان‌پریشی می‌شود. یک نفر از هر هزار مادری که به تازگی فرزندشان را به‌دنیا می‌آورند عارضه روان‌پریشی بعد از زایمان را تجربه می‌کنند. خوب است بدانید پدرها هم از این قاعده مستثنا نیستند. براساس بررسی‌ها، از هر ۱۰ مردی که پدر می‌شوند، یک نفر در طول سال نخست تولد فرزندش دچار افسردگی می‌شود.
علائم افسردگی پس از زایمان چیست؟
علائم افسردگی بعد از زایمان مشابه سایر انواع افسردگی بوده و گاهی اوقات ممکن است به آسانی قابل تشخیص نباشند. برخی از رایج‌ترین نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- بد خوابی یا بی‌خوابی
- تغییر الگوی اشتها
- خستگی شدید
- تغییرات مکرر خلقی
- کاهش میل جنسی
در موارد معدودی، افسردگی پس از زایمان بسیار شدید بوده و با نشانه‌های زیر همراه است:
- بی‌علاقه بودن به کودک یا احساس عدم ارتباط با او
- گریه‌های مکرر، شدید و اغلب بدون دلیل
- خشم و عصبانیت شدید
- از دست دادن حس لذت
- بی‌علاقگی نسبت به شرکت در فعالیت‌های مفرح و سرگرم‌کننده
- کاهش حافظه
- احساس بی‌ارزش بودن، ناامیدی و درماندگی
- احساس گناه و تقصیر
- فکر کردن به مرگ یا خودکشی
- تمایل برای آسیب‌رساندن به دیگران
- مشکل در تمرکز یا تصمیم‌گیری
- نشانه‌های جدید اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
آیا همه مادرانی که پس از زایمان افسرده می‌شوند اختلال وسواس را تجربه می‌کنند؟
اگر مادر پیش از تولد نوزاد دچار وسواس فکری-عملی نبوده باشد، این اختلال به ندرت در دوره پس از زایمان رخ می دهد. براساس تحقیقات، تنها ۱ تا ۳ درصد از زنان بعد از زایمان دچار افکار و اعمال وسواس‌گونه می‌شوند. این وسواس‌ها معمولا به نگرانی در مورد سلامتی نوزاد یا ترس غیرمنطقی از احتمال آسیب‌رساندن به نوزاد مربوط می‌شود. گاهی اوقات ممکن است برخی از اختلالات اضطرابی مانند حمله هراس یا پانیک (Panic) نیز با افسردگی بعد از زایمان همراه باشد. حمله پانیک معمولا با هجوم ناگهانی ترس و اضطراب غیرمنطقی توام است.
عوارض ناشی از افسردگی بعد از زایمان چیست؟
در صورت مشاهده نشانه‌های این بیماری برای مدت بیش از ۲ هفته لازم است فورا به پزشک مراجعه کنید. در غیر این‌صورت، فرد افسرده احتمالا عوارض زیر را تجربه خواهد کرد:
- ناتوانی در انجام کارها و امور عادی و روزمره
- ناتوانی در کنار آمدن با ساده‌ترین و عادی‌ترین وقایع، رویدادها و موقعیت‌ها
- فکر آسیب‌رساندن به خود یا نوزاد
- احساس ترس، اضطراب و وحشت دائمی
درمان نشدن این بیماری چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
افسردگی بعد از زایمان اگر درمان نشود، می‌تواند مشکلات متعددی را ایجاد کند و بر کل خانواده تاثیر بگذارد:
تاثیر بر مادر
در صورت پیگیری نکردن روش‌های درمانی، افسردگی پس از زایمان می‌تواند ماه‌ها یا بیشتر طول بکشد و به یک اختلال مزمن تبدیل شود. حتی در صورت درمان هم این عارضه ممکن است در آینده شما را بیشتر در معرض دوره‌های افسردگی قرار دهد.
تاثیر بر شریک زندگی
وقتی مادر دچار افسردگی می‌شود، احتمال افسرده شدن پدر نوزاد نیز افزایش می‌یابد.
تاثیر بر فرزندان
فرزندان مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان به مراتب بیشتر از سایر کودکان در معرض مشکلات مربوط به خواب و خوراک، گریه‌های غیر معمول و بیش از اندازه و همچنین، تاخیر در رشد مهارت‌های کلامی قرار می‌گیرند.
دلایل ابتلا به افسردگی بعد از زایمان چیست؟
- سابقه افسردگی در دوران قبل یا پس از بارداری
- سن بارداری (هر چقدر سن بارداری پایین‌تر باشد احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان بیشتر است.)
- ناخواسته بودن بارداری
- سابقه خانوادگی اختلالات خلقی
- مواجهه با رویدادهای استرس‌زا مانند از دست شغل یا بحران سلامت یا از دست دادن یکی از عزیزان
- داشتن فرزندی با نیازهای خاص یا مشکلات سلامتی
- داشتن فرزندان چند قلو
- مشکلات مرتبط با شیردهی
- داشتن سابقه افسردگی یا اختلال بی‌قراری یا نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD)
- برخوردار نبودن از حمایت خانوادگی و اجتماعی
- تنها زندگی کردن
- مشکلات اقتصادی
- مشکلات زناشویی
- تغییرات هورمونی پس از زایمان و کاهش قابل توجه هومون‌های استروژن، پروژسترون و ترشحات غده تیروئید
- کمبود خواب
- اضطراب ناشی از تردید درباره توانایی نگهداری بهینه و مراقبت از نوزاد
- نداشتن اعتماد به‌نفس کافی و ناراضی بودن از شکل ظاهری، اندام و سایر ویژگی‌های فردی
- احساس از دست دادن استقلال و کنترل زندگی خویش
انواع اختلالات افسردگی بعد از زایمان چیست؟
افسردگی خفیف (Baby Blues)
حدود ۷۰ درصد از خانم‌ها در روزهای پس از زایمان، عارضه Baby Blues را تجربه می‌کنند. این اختلال حتی در حالت خفیف هم می‌تواند با نوسانات خلقی مانند احساس شادی عمیق و تبدیل ناگهانی آن به غم و اندوه، گریه‌های بی‌دلیل، احساس بی‌حوصلگی، بداخلاقی، بی‌قراری، اضطراب و احساس تنهایی و درماندگی همراه باشد. افسردگی خفیف معمولا حدود یک تا ۲ هفته بعد از زایمان ادامه می‌یابد و نیازی به درمان ندارد. با این حال، پیوستن به گروه‌های حمایتی ویژه یا معاشرت، صحبت کردن و تبادل نظر با مادران دیگر می‌تواند در سرعت بخشیدن به روند بهبود تاثیرگذار باشد.
افسردگی مداوم
افسردگی مداوم پس از زایمان (PPD) ممکن است چند روز یا حتی چند ماه پس از به‌دنیا آوردن نوزاد اتفاق بیفتد. علائم و نشانه‌های این اختلال مشابه Baby Blues است؛ با این تفاوت که شدت بیش‌تری دارند. خانم‌های مبتلا به این عارضه معمولا نمی‌توانند کارهای روزمره‌شان را درست انجام بدهند یا به‌صورت صحیح تصمیم‌گیری و تمرکز کنند. در صورت مشاهده نشانه‌های این نوع افسردگی حتما باید به روانپزشک مراجعه کرده و توصیه‌ها و روش‌های درمانی را دنبال کنید. با استفاده از دارو یا مشاوره می‌توان این اختلال را درمان کرد. اما اگر به پزشک مراجعه نکنید ممکن است بیماری شما حادتر شود.
روان‌پریشی پس از زایمان
سایکوز پس از زایمان یک بیماری روانی بسیار جدی است که اغلب در ۳ ماهه اول بعد از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. خانم‌های مبتلا به این اختلال ممکن است ارتباط‌شان را با واقعیت از دست بدهند و همچنین، ممکن است دچار توهمات شنیداری یا هذیان شوند. توهمات شنیداری یعنی شنیدن صداها و صحبت‌هایی که واقعا اتفاق نمی‌افتند. هذیان‌گویی هم به‌معنای اعتقاد یا بیان چیزهایی است که به وضوح غیرمنطقی هستند. در این عارضه بروز توهمات بصری کم‌تر رایج است. از دیگر نشانه‌های روان‌پریشی پس از زایمان می‌توان به توهم توطئه، پرخاش‌گری، ناتوانی در خواب، عصبانیت‌های شدید، بی‌قراری و قدم‌زدن‌های پیاپی و همچنین، بروز احساسات و رفتارهای عجیب‌وغریب اشاره کرد. خانم‌هایی که به این عارضه مبتلا هستند به درمان فوری و مصرف داروهایی نیاز دارند که روانپزشک برای آن‌ها تجویز کرده باشد. در شرایط حاد حتی ممکن است لازم باشد مدتی در بیمارستان بستری شوند و تحت درمان جدی‌تری قرار بگیرند. در غیر این‌صورت، ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب بزنند.
روش‌های درمان افسردگی بعد از زایمان چیست؟
روش‌های درمان افسردگی پس از زایمان بسته به نظر پزشک معالج، نوع علائم و شدت آن‌ها متفاوت است. گزینه‌های درمانی شامل تجویز داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی، روان‌درمانی و شرکت در یک گروه حمایتی است که پشتیبانی عاطفی و آموزش مادران را برعهده دارند. در موارد ابتلا به اختلال سایکوز، ممکن است پزشک متخصص روش درمان با الکتروشوک (ETC) را پیشنهاد دهد.
روش‌های پیشگیری از افسردگی پس از زایمان چیست؟
- در صورت داشتن سابقه افسردگی، به‌محض این‌که متوجه شدید باردار هستید یا اگر قصد بارداری دارید باید با پزشک‌تان مشورت کنید و کلیه سوابق و اطلاعات لازم را با او در میان بگذارید.
- در دوران حاملگی بسته به نظر پزشک می‌توانید با شرکت در گروه‌های حمایتی، مشاوره یا سایر روش‌های درمانی، علائم افسردگی خفیف را کنترل کنید. حتی در زمان بارداری هم پزشک می‌تواند داروهای مناسبی را برایتان تجویز کند.
- بعد از تولد نوزاد با مراجعه زودهنگام به پزشک و بررسی نشانه‌های افسردگی به تشخیص سریع‌تر این اختلال کمک خواهید کرد. این عارضه هرچه زودتر تشخیص داده شود، درمانش آسان‌تر خواهد بود.
روش تشخیص افسردگی پس از زایمان چیست؟
تشخیص این اختلال به‌وسیله روانشناس یا روانپزشک و از طریق گفت‌وگو درباره احساسات و تفکرات و همچنین، بررسی برخی فاکتورهای مربوط به سلامت جسمی و روانی امکان‌پذیر است. برای این منظور، پزشک متخصص معمولا پرسش‌نامه‌ای را در اختیارتان می‌گذارد تا به سوالاتش جواب بدهید. در عین حال، انجام آزمایش خون برای ارزیابی کم‌کاری تیروئید، کم‌خونی و بسیاری موارد دیگر ضروری خواهد بود. برای کمک به تشخیص هر چه سریع‌تر، لازم است کلیه نشانه‌ها، مشکلات، افکار و احساسات‌تان را صادقانه و بدون کم‌وکاست با پزشک درمیان بگذارید؛ به این ترتیب، او هم متقابلا می‌تواند راهکار درمانی موثری را به شما پیشنهاد کند. خوب است بدانید، کم‌خونی و کم‌کاری غده تیروئید ممکن است عوارض و نشانه‌هایی مشابه با افسردگی بعد از زایمان را به‌همراه داشته باشد.
در چنین شرایطی، مادر چه احساسی نسبت به فرزندش دارد؟
این اختلال اگر به‌موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود می‌تواند بر روابط مادر و نوزاد تاثیر بگذارد. گاهی اوقات، افسردگی مادران تا اندازه‌ای حاد می‌شود که از پذیرش نوزادان‌شان امتناع می‌کنند و نمی‌توانند به او شیر بدهند یا به فرزندشان رسیدگی کنند. در موارد بسیار شدید، حتی ممکن است فرد افسرده به نوزاد آسیب برساند. یادتان باشد، افسردگی بعد از زایمان یک اختلال بسیار شایع است که اگر به‌موقع شناسایی و درمان شود هیچ مشکلی را ایجاد نمی‌کند.
همسران چگونه می‌توانند به بهبود افسردگی پس از زایمان کمک کنند؟
برقراری ارتباط با شخص افسرده می‌تواند بسیار دشوار باشد. این امر به‌ویژه زمانی پیچیده‌تر می‌شود که یک نوزاد جدید هم با نیازهای متعدد وجود داشته و خانه مملو از کارهایی باشد که در لحظه باید انجام شوند. با وجود تمامی این مسائل، نقش شما به‌عنوان شریک زندگی و پدر نوزاد در مدیریت و کنترل این اختلال می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد. موارد زیر از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند به بهتر شدن وضعیت کمک کنند:
- در نگهداری از نوزاد و کارهای منزل به همسرتان کمک کنید و اجازه بدهید تا جای ممکن استراحت کند و برای خودش وقت بگذارد.
- به همسرتان بگویید که می‌توانید احساسات آزاردهنده‌اش را درک کنید.
- به او اطمینان بخشید که اوضاع بهتر خواهد شد.
- به او کمک کنید مراحل درمان را پیگیری کند.
- به او بگویید با وجود همه این احساسات و افکار همچنان می‌تواند مادر خوبی باشد.
- به او ابراز علاقه کنید و صادقانه نشان بدهید که دوستش دارید.
- وقتی با شما صحبت می‌کند مستقیما به چشمانش نگاه کنید.
- از دوستان و بستگان‌تان کمک بخواهید.
- صبور باشید و تا جای ممکن صحبت‌هایش را بشنوید.
- اتخاذ تصمیمات بسیار مهم را به زمانی موکول کنید که حالش بهتر شده باشد و بتواند در روند تصمیم‌گیری مشارکت کند.
- هرگز و به‌هیچ عنوان از جملات و عباراتی نظیر این‌ها استفاده نکنید؛ «باید زودتر خودت رو جمع‌وجور کنی»، «از دستت خسته شدم»، «قرار بوده این شادترین روزهای عمرمون باشه»، «قبلا خیلی دوست‌داشتنی‌تر بودی»، «رژیم بگیر، موهات رو رنگ کن، چند دست لباس بخر و خلاصه به ظاهرت رسیدگی کن»، «مهم نیست؛ همه مادرها این‌طوری می‌شن.»، «مگه خودت بچه نمی‌خواستی؟»
از اطرافیان و دوستان چه کمکی برمی‌آید؟
- برای مادر افسرده وقت بگذارید.
- از او سوال کنید چه زمان‌هایی می‌توانید تماس بگیرید یا به دیدنش بروید؟
- حتما، با او تلفنی صحبت کنید؛ درددل‌هایش را بشنوید.
- هرگز قضاوتش نکنید.
- به‌صورت هفتگی یا روزانه چند ساعت از نوزاد نگهداری کنید تا او بتواند استراحت کند و به حال خودش باشد.
- اگر اجازه داد، در هنگام پیاده‌روی و ورزش او را همراهی کنید.
- نوزاد را به یکی دیگر از دوستان، بستگان و اطرافیان بسپارید و همراه با هم به آرایشگاه، کافی‌شاپ، رستوران یا پارک بروید.
- صبور باشید و در عین تنها نگذاشتن او سعی کنید فضا و زمان کافی را در اختیارش بگذارید تا با خودش و احساسات و افکارش کنار بیاید.
- در کارهای خانه اعم از شست‌وشو، رفت و روب و پخت‌وپز کمکش کنید.
- پیشنهاد کنید به پزشک مراجعه کند و برای مراجعه به مطب دکتر یا جلسات مشاوره همراهی‌اش کنید.
مادر افسرده با چه روش‌هایی می‌تواند به خودش کمک کند؟
- از اعضا خانواده، دوستان و بستگان‌تان کمک بخواهید و خواسته‌ها و نیازهای‌تان را بیان کنید.
- از خودتان و نوزادتان انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید.
- با در نظر گرفتن شرایط جسمانی پس از زایمان، پیاده‌روی کنید؛ ورزش کنید و از خانه بیرون بروید.
- با توجه به تغییرات خلقی ایجاد شده ممکن است بعضی از روزها احساس خوبی داشته باشید و در روزهای دیگر حال‌تان اصلا خوب نباشد. بنابراین، منتظر این تغییرات باشید و تا جای ممکن آن‌ها را مدیریت کنید.
- غذاهای سالم و سرشار از ویتامین‌ها و املاح معدنی را نوش جان کنید. تا جای ممکن، میوه و سبزیجات تازه بخورید.
- از نوشیدن مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید.
- رابطه خود را با شریک زندگی‌تان تقویت کنید و برای یکدیگر وقت بگذارید.
- به‌هیچ وجه خودتان را منزوی نکنید و با دوستان، بستگان و اعضا خانواده مرتبا در ارتباط باشید.
- با دوستان و بستگان‌تان تماس ویدیویی برقرار کنید.
- وقتی فرزندتان خواب است از انجام کارهای غیر ضروری اجتناب کرده و در عوض تا می‌توانید استراحت کنید.
سخن آخر
در این‌جا تلاش کردیم اطلاعات جامعی را درباره افسردگی بعد از زایمان و بهترین روش‌های مدیریت آن با شما به‌اشتراک بگذاریم. آیا شما هم این عارضه را تجربه کرده‌اید؟ چگونه توانستید بر آن غلبه کنید؟ آیا کسی را می‌شناسید که همچنان دچار این اختلال باشد؟ چگونه کمکش می‌کنید؟ شما چه راهکارهایی را برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری پیشنهاد می‌کنید؟ ممنون می‌شویم، دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
