آشنایی با اندام‌ها و عملکرد جنسی انسان بخش جدایی‌ناپذیری از روند رشد و نمو بچه‌ها به حساب می‌آید. برای والدین، این مرحله می‌تواند اندکی گیج‌کننده و حتی ترسناک باشد. خوب است بدانید، انجام بازی‌های جنسی و اکتشاف در این زمینه از محدوده سنی خاصی شروع می‌شود و به فرزندتان کمک می‌کند جهان اطراف و تعاملات آن را بهتر بشناسد. در این مطلب، قصد داریم درباره کنجکاوی جنسی در کودکان با شما صحبت کنیم. با «بامامانا» همراه باشید.
مراحل کنجکاوی جنسی در کودکان براساس گروه‌بندی سنی چیست؟
سنین پیش‌دبستانی (۳ تا ۵ سالگی)
رفتارهای طبیعی و مشترک
- در مورد اندام‌ها و عملکردهای بدن کنجکاوی کرده و پرسش‌های متنوعی را مطرح می‌کنند.
- ممکن است بخواهند بدن دیگر افراد را لمس کنند یا اندام‌های خصوصی آنها را ببینند.
- درباره رعایت بهداشت، نحوه توالت رفتن، بارداری و تولد سوال می‌کنند.
- اندام‌های خصوصی و تناسلی خود را به دیگران نشان میدهند.
- اندام تناسلی‌شان را لمس و کاوش می‌کنند.
- از طریق لمس اندام تناسلی، نخستین مراحل لذت جنسی را تجربه می‌کنند.
- ممکن است در خلال بازی‌های گروهی، برخی از رفتارهای جنسی مانند بوسیدن یکدیگر را به نمایش بگذارند.
رفتارهای غیرمعمول
با وجود عادی بودن کنجکاوی جنسی در کودکان زیر ۵ سال، ممکن است برخی رفتارهای غیر طبیعی و اغراق‌آمیز نیز در آنها مشاهده شود. در این صورت، لازم است با کارشناسان تربیتی و متخصصان روانشناسی کودک مشورت کنید. تعدادی از این اعمال غیرعادی عبارتند از:
- با اجبار و زور، دوستان و همسالان‌اش را وادار به انجام رفتارهای جنسی می‌کند.
- رفتارهای جنسی مخصوص بزرگسالان را در آنها مشاهده می‌کنید.
- متوجه می‌شوید از واژه‌ها یا زبان جنسی صریح استفاده می‌کنند.
- در خلال تعاملات درمی‌یابید اعمال جنسی خاصی را می‌شناسند که با توجه به سن‌شان قاعدتا نباید از آنها آگاهی داشته باشند.
سنین آغازین دبستان (۵ تا ۹ سالگی)
رفتارهای طبیعی و مشترک
- درباره روابط جنسی، تولد کودک، بارداری و مسائل مرتبط با آن به‌طور مداوم سوالات مختلفی را مطرح می‌کنند.
- با همسالان‌شان شوخی‌های رکیکی می‌کنند که معمولا مفهوم آنها را نمی‌دانند.
- درباره مسائل جنسی با همسالان خود صحبت می‌کنند و دانسته‌های‌شان را با یکدیگر به‌اشتراک می‌گذارند.
- اندام‌های خصوصی‌شان را لمس کرده و برانگیختگی جنسی را تجربه می‌کنند.
- به‌تدریج نیاز به حریم خصوصی در آنها مشاهده می‌شود.
رفتارهای غیرمعمول
- تمایلات جنسی مشابه با بزرگسالان را نشان میدهند.
- از اعمال و رفتارهای جنسی خاص آگاهی دارند.
- با استفاده از فناوری یا با روش‌های دیگر رفتارها و تمایلات جنسی خود را در معرض دید همگان قرار میدهند.
- با زور و اجبار، به اندام‌های خصوصی دیگر همسالان دست می‌زنند و دوستان‌شان را معذب می‌کنند.
- رفتارهای جنسی ویژه بزرگسالان را بروز میدهند.
سن بلوغ (سنین ۹ تا ۱۲ سالگی)
رفتارهای طبیعی و مشترک
- تلاش می‌کنند دانش و آگاهی خود را در زمینه روابط و رفتارهای جنسی افزایش دهند.
- تمایل آنها به شناسایی اندام‌های جنسی خود و همسالان‌شان بیشتر می‌شود.
- علاقه بیش‌تری به برقراری رابطه جنسی نشان میدهند.
- تمایل دارند با همسالان خود در یک اتاق یا مکان دربسته باشند و اندازه، شکل و عملکرد اندام‌های جنسی‌شان را با هم مقایسه کنند.
- بدن خود و همسالان‌شان را لمس کرده و رفتارهایی مانند بوسیدن را تجربه می‌کنند.
رفتارهای غیرمعمول
- رفتارهای جنسی مشابه با بزرگسالان را نشان میدهند.
- به خردسالان و کودکانی علاقه نشان میدهند که از نظر سنی به مراتب کوچک‌تر از آنها هستند.
- نسبت به موضوعات و رفتارهای جنسی واکنش‌های عاطفی شدید و پرخاشگرانه نشان میدهند.
- در مکان‌های عمومی، رفتارهای جنسی انجام میدهند.
سنین نوجوانی (۱۳ تا ۱۶ سالگی)
رفتارهای طبیعی و مشترک
- درباره روابط جنسی و آداب اجتماعی مرتبط با آن کنجکاو بوده و سوالات متعددی را مطرح می‌کنند.
- در فضای خصوصی، همچنان اندام‌های جنسی خود را لمس می‌کنند.
- مرحله قاعدگی دخترها آغاز می‌شود و بدن پسرها نیز تولید اسپرم را شروع می‌کند.
- با نوجوانان هم‌سن و سال‌شان روابط جنسی را تجربه می‌کنند.
- نسبت به تماشای بدن برهنه دیگران و دیدن رفتارهای جنسی سایرین تمایل نشان میدهند.
- براساس بررسی‌ها، تقریبا یک سوم نوجوانان در این سنین نخستین مقاربت جنسی را تجربه می‌کنند.
رفتارهای غیرمعمول
- در مقابل دیگران و در ملاء عام خودارضایی می‌کنند.
- به خردسالان و کودکان کم سن و سال تمایل جنسی دارند.
- بدون رضایت همسالان‌شان تلاش می‌کنند با آنها رابطه جنسی داشته باشند یا به زور می‌خواهند اندام‌های خصوصی آنها را لمس کنند.
چگونه باید نسبت به کنجکاوی جنسی در کودکان واکنش نشان دهیم؟
از عبارات و اصطلاحات درست استفاده کنید
بسیاری از افراد در هنگام مواجه شدن با کنجکاوی جنسی در کودکان و برای نامبردن از اندام‌های خصوصی از عبارات و اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که به گمان‌شان زیباتر، مناسب‌تر و مودبانه‌تر هستند. این در حالی است که تغییر نام این اندام‌ها و نامیدن آنها با واژگان ساختگی تاثیری منفی بر ذهنیت بچه‌ها می‌گذارد. با انجام این کار، شما تلویحا به فرزندتان می‌گویید که کنجکاوی کردن در این زمینه عملی شرم‌آور است. به این ترتیب، بچه‌ها یاد می‌گیرند که نباید درباره اندام‌های جنسی‌اش کنجکاوی کرده یا در موردشان پرس‌وجو کنند.
خوب است توجه داشته باشید، اعضای خصوصی هم درست مانند دیگر اندام‌های بدن بخشی از آناتومی انسان هستند و لازم است اطلاعات ضروری در مورد آنها و عملکردشان در اختیار کودکان قرار گیرد. علاوه بر لزوم و اهمیت افزایش آگاهی کودکان در این حوزه، متاسفانه باید گفت برخی از بچه‌ها مورد آزار و اذیت جنسی یا لمس نامناسب قرار می‌گیرند. در چنین شرایطی، آنها باید بتوانند بدون احساس شرم و با به‌کارگیری واژگان دقیق و مناسب اتفاقات ناگوار را برای والدین یا مربیان‌شان بازگو کنند و به سوالات بزرگ‌ترها در این زمینه پاسخ دهند.
لمس و خودارضایی بچه‌ها را نادیده بگیرید
وقتی صحبت از کنجکاوی جنسی در کودکان به میان می‌آید، طبیعتا همه ما اعتقاد داریم مشاهده کودکی که در فضای باز و در مقابل دیدگان شما اعضای خصوصی بدن‌اش را لمس می‌کند به‌هیچ عنوان خوشایند نیست. چراکه این امر با هنجارهای اجتماعی و موازین تربیتی و فکری والدین و جامعه مخالف است. بنابراین، جای تعجب نیست که اولین پاسخ پدر و مادر به دیدن بچه‌ای که در گوشه اتاق چنین کاری را انجام می‌دهد با نگرانی، شوک و عصبانیت همراه است.
با این حال، لازم است بدانید انگیزه کودکان از انجام این کار با باورهای شما تفاوت دارد. توجه داشته باشید، بچه‌ها به‌ویژه در سنین خردسالی به شکل آگاهانه و به‌خاطر لذت بردن یا انجام عمل جنسی خودشان را لمس نمی‌کنند. موضوع این است که دستگاه تناسلی مستقیما با سیستم عصبی مرکزی در ارتباط است؛ بنابراین، لمس اندام‌های جنسی با احساس لذت همراه است. طبیعتا این موضوع برای بچه‌ها جالب است. چراکه متوجه می‌شوند انجام این کار احساسی به مراتب قوی‌تر از لمس دیگر اندام‌های بدن‌شان در آنها ایجاد می‌کند.
والدینی که با عصبانیت و ایجاد احساس شرم به این اکتشاف پاسخ میدهند، به شکل غیر مستقیم به فرزندشان می‌گویند این قسمت از بدن دارای شرایط و مختصات جذاب، منحصر به‌فرد و متفاوتی است. طبیعی است که این برخورد موجب افزایش کنجکاوی بچه‌ها شده و روند لمس و اکتشاف را شدت می‌بخشد. برای کاهش این عادت، پیشنهاد می‌کنیم در مواجهه با خردسالان و کودکان نوپا این قبیل رفتارها را نادیده بگیرید. در عوض، می‌توانید برای‌شان درباره اهمیت حریم خصوصی صحبت کنید و به آنها بفهمانید بهتر است برخی از کارها را در چهارچوب خصوصی‌شان انجام دهند.
رویکردتان را درباره دستگاه تناسلی عادی کنید
عادی‌سازی اندام‌های جنسی از بهترین واکنش‌ها به کنجکاوی جنسی در کودکان به حساب می‌آید. به این ترتیب، بچه‌ها بدون شرمساری می‌توانند درباره اندام خصوصی‌شان صحبت کرده و سوالات‌شان را مطرح کنند. در فضایی آزاد و راحت، احتمالا کودک‌تان می‌خواهد پرسش‌هایی را درباره شما یا دوستان‌اش هم مطرح کند. در چنین شرایطی، لازم است با آرامش، مهربانی و صداقت کامل به سوالات‌اش جواب بدهید.
اجازه بدهید فرزندتان با همسالان‌اش دکتر بازی کند
بسیاری از والدین، تلاش می‌کنند خردسالان را با هم در یک اتاق تنها نگذارند. اغلب آنها از بازی‌هایی مانند «دکتر بازی» به شدت واهمه دارند. توجه داشته باشید، این قبیل تعاملات در پاسخ به کنجکاوی جنسی در کودکان به‌وجود می‌آیند و کاملا طبیعی هستند. بچه‌ها در عین تمایل برای شناسایی بدن خود می‌خواهند آناتومی همسالان‌شان را هم بررسی کنند. در واقع، آنها قصد دارند شباهت‌ها و تفاوت‌ها را پیدا کنند.
بنابراین، در صورت مشاهده چنین صحنه‌هایی پیشنهاد می‌کنیم نگرانی یا عصبانیت را کنار بگذارید و با آرامش کامل فرزندتان را راهنمایی کنید. برای مثال، می‌توانید به او بگویید: «قانون خونه‌مون اینه که وقتی مهمون میاد کسی نباید لخت بشه و لباس زیرش رو دربیاره. پس لطفا لباست رو بپوش و به دوستت هم بگو همین کار رو بکنه.»
طبیعتا، مواقعی وجود دارد که نگرانی ضروری است. برای مثال، اگر متوجه شوید که فرزندتان یا یکی از دوستان‌اش به صراحت و آشکارا رفتار جنسی دارد، لازم است نگران شوید؛ چرا که این رفتار می‌تواند نشانه آن باشد که کودک قبلا مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفته است. در ضمن، اگر فرزندتان با بچه‌های کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از خودش بازی می‌کند باید مراقب باشید که هیچ سوءاستفاده‌ای صورت نگیرد.
مفهوم رضایت را به فرزندتان آموزش دهید
از همان ابتدا، یعنی حتی قبل از آن‌که روند کنجکاوی جنسی در کودکان آغاز شود لازم است آنها را با مفهوم رضایت و احترام به مرزها آشنا کنید. به خاطر داشته باشید، رضایت موضوعی است که تنها به رابطه جنسی محدود نمی‌شود و مسائلی مانند ارزش قائل شدن برای خواسته‌ها، محدودیت‌ها و مرزهای فکری و جسمی انسان‌ها را نیز در برمی‌گیرد. بنابراین، لازم است به کودک‌تان یاد بدهید بدون اجازه و رضایت او هیچ‌کس نباید و نمی‌تواند بدن‌اش را لمس کند. طبیعی است که کودک شما هم باید همین قانون را درباره دیگران رعایت کند.
خطرات احتمالی ناشی از کنجکاوی جنسی در کودکان چیست؟
آغاز فرآیند کنجکاوی جنسی در کودکان درست مانند هر مرحله مهم دیگری در زندگی می‌تواند با برخی خطرات احتمالی همراه باشد. آگاهی از این خطرات به شما کمک می‌کند با جدیت کامل از فرزندتان مراقبت کرده و در جهت اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی او گام بردارید. این خطرات عبارتند از:
امکان برخورد با شکارچیان آنلاین
با توجه به گسترش اینترنت و شبکه‌های مجازی، کنجکاوی جنسی در کودکان و نوجوانان اگر به درستی پاسخ داده نشود، ممکن است آنها را در معرض سوءاستفاده جنسی توسط شکارچیان آنلاین قرار دهد. این خطری است که هیچ پدر و مادری هرگز نمی‌خواهد حتی برای فرزندش تصور کند. به همین دلیل، مهم است که بچه‌ها و کلیه اعضای خانواده را درباره این‌گونه تهدیدات آگاه کنید و روش‌های اجتناب از آن را آموزش دهید. از همه مهم‌تر این‌که، لازم است به فرزندتان اطمینان دهید در هر زمینه‌ای و هر شرایطی بدون توجه به اتفاقی که افتاده همیشه می‌تواند برای کمک به شما مراجعه کند.
ارسال پیام‌ها یا تصاویر جنسی
براساس تحقیقات، این روزها یک نفر از هر چهار کودک برای یک‌بار هم که شده پیام‌ها یا تصاویر جنسی و برهنه خود را از طریق اپلیکیشن‌های پیام‌رسان برای دوستان‌شان و دیگر افراد ارسال می‌کنند. با آغاز روند کنجکاوی جنسی در کودکان باید بدون عصبانیت و با آرامش و اقتدار کافی خودتان را برای مقابله با چنین رفتارهایی آماده کنید.
داشتن مطالعه کافی، آگاهی‌رسانی، صحبت کردن درباره این موارد و اطلاع‌رسانی در زمینه خطرات احتمالی ناشی از آن از بهترین روش‌هایی است که کودکان را از انجام این کار بازمی‌دارد. به این ترتیب، علاوه بر ایجاد فضایی صمیمانه و تقویت روابط خود و فرزندتان به او کمک می‌کنید تا مناسب‌ترین تصمیمات را اتخاذ کند.
تجاوز و تعرض جنسی
به‌منظور کاهش خطر تجاوز و تعرض جنسی لازم است از همان سنین خردسالی مرزهای جنسی را برای فرزندتان تشریح کنید و به او یاد بدهید که هیچ‌کسی اجازه ندارد بدون اجازه و رضایت‌اش او را در آغوش بگیرد یا به بدن و اندام‌های خصوصی‌اش دست بزند. اطمینان داشته باشید، افزایش آگاهی به بچه‌ها کمک می‌کند شرایط نامناسب را تشخیص دهند و از موقعیت‌های خطرآفرین دوری کنند. در عین حال، لازم است همواره نسبت به تغییرات روحی، روانی و جسمانی فرزندتان هوشیار بوده و در صورت مشاهده برخی تغییرات با افراد متخصص مشورت کنید.
کنجکاوی جنسی در کودکان را چگونه مدیریت کنیم؟
اگر می‌بینید فرزندتان درگیر رفتارهای جنسی شده عصبانیت را کنار بگذارید و با آرامش کامل با او برخورد کنید. پیشنهاد می‌کنیم از طریق گفت‌وگو با فرزندتان ارتباط برقرار کرده و پاسخ‌های سالم و قانع‌کننده‌ای را برای پرسش‌های مدام‌اش در نظر بگیرید. روش پاسخ‌گویی والدین می‌تواند اثرات طولانی مدت و مثبتی را در هدایت رشد جنسی و از بین بردن رفتارهای مشکل‌دار داشته باشد. روش‌های مدیریت کنجکاوی جنسی در کودکان شامل موارد زیر است:
- کنجکاوی جنسی و فعالیت‌های مرتبط با آن را به سمت‌وسویی سالم و قابل قبول هدایت کنید.
- فضایی صمیمانه و آرام را ایجاد کرده و با فرزندتان صحبت کنید.
- مسائل جنسی را به شیوه‌ای مناسب به فرزندتان آموزش داده و امکان تصمیم‌گیری عاقلانه را در اختیارش قرار دهید.
- در صورت لزوم، می‌توانید از افراد متخصص و کارشناسان امور تربیتی و روانشناسان کمک بگیرید.
نکات مهم درباره کنجکاوی جنسی در کودکان
۱. از همان ابتدا و قبل از آن‌که فرزندتان حرف زدن را یاد بگیرد لازم است نام درست اندام جنسی‌اش را برای او بازگو کنید. به خاطر داشته باشید، شما با اطلاق اسامی نادرست و ساختگی به اندام خصوصی به کودک می‌فهمانید تا جای ممکن نباید درباره این عضو صحبت کند.
۲. تا ۵ سالگی، کودکان هیچ درکی از مسائل جنسی و اندام خصوصی ندارند. بنابراین، تا آن زمان لازم است لمس اندام تناسلی را در منزل نادیده بگیرید. به این ترتیب، احساس شرمندگی را به فرزندتان منتقل نمی‌کنید.
۳. توجه داشته باشید، اندام خصوصی درست مانند چشم یا دست بخشی از آناتومی بدن انسان است که علاوه بر عملکرد جنسی وظایف دیگری نظیر دفع ادرار را نیز برعهده دارد. بنابراین، لازم است به فرزندتان اجازه بدهید درباره آن با شما گفت‌وگو کند.
۴. تنها زمانی در مورد بازی‌هایی از قبیل «دکتر بازی» حساسیت و نگرانی به خرج دهید که فرزندتان با یک کودک کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از خودش در ارتباط باشد. در غیر این‌صورت، چنین بازی‌هایی بین بچه‌های ۵ ساله طبیعی است. بنابراین، خوب است آنها را نادیده بگیرید و اجازه بدهید درباره بدن‌شان کنجکاوی کنند.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم اطلاعات کاربردی و مفیدی را در زمینه کنجکاوی جنسی در کودکان با شما به اشتراک بگذاریم. نظر شما چیست؟ شما چه روش‌هایی را برای مدیریت رفتارها و کنجکاوی‌های جنسی بچه‌ها پیشنهاد می‌کنید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
