در این مطلب، قصد داریم بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان را به شما معرفی کنیم. اگر شما هم نگران تغییرات خلق‌وخو، عصبانیت مداوم و واکنش‌های تهاجمی فرزندتان هستید، پیشنهاد می‌کنیم خواندن این مقاله را از دست ندهید.
دوران نوجوانی بچه‌ها برای هر پدر و مادری چالش‌برانگیز است. نوجوانان می‌توانند بداخلاق، پرخاشگر و غیرقابل پیش‌بینی باشند. این ویژگی‌های دوره‌ای اگر به‌درستی مدیریت نشوند می‌توانند به شکل عمیقی بر زندگی آینده بچه‌ها و شکل‌گیری شخصیت آن‌ها تاثیر بگذارند. بنابراین، لازم است پدرها و مادرها روش‌های بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان را بشناسند تا بتوانند به فرزندشان در مدیریت احساسات کمک کنند.
پرخاشگری چیست؟
برای این‌که بتوانید بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان را داشته باشید، ابتدا باید این مفاهیم را به‌درستی بشناسید. براساس نظر روانشناسان، هر عمل یا رفتاری که با هدف ایجاد آسیب عاطفی یا جسمانی به اشخاص، حیوانات یا حتی اشیا صورت بگیرد، پرخاشگری به حساب می‌آید. این نوع رفتار علاوه بر زیر پا گذاشتن مرزهای اجتماعی می‌تواند بر روابط فردی هم تاثیرگذار بوده و حتی عواقب قانونی داشته باشد. چند نمونه از رفتارهای پرخاشگرانه عبارتند از:
- خشونت فیزیکی و کتک‌کاری
- آسیب‌زدن به خود
- آسیب‌زدن یا تلاش برای صدمه‌زدن به دیگران
- فریاد زدن، ناسزا گفتن و استفاده از لحن تند
- شایعه‌پراکنی و بدگویی درباره یکی از هم‌کلاسی‌ها یا دوستان
- طرد کردن فرد از جمع دوستان
- تلاش برای تحریک حسادت دیگران
- آسیب عمدی به اشیا مورد علاقه افراد (مثل شکستن عمدی لیوان، بشقاب یا قاب عکس محبوب فرد)
- آسیب عمدی به اشیا مورد نیاز افراد (مثل پاره کردن لاستیک ماشین یا دوچرخه همکلاسی)
- اذیت‌وآزار حیوانات
- تخریب اموال عمومی (مثل خط انداختن روی خودروهای پارک شده در کنار خیابان یا پاره کردن صندلی اتوبوس مدرسه، سینما و سایر وسایل عمومی)
نکته:
منظور از خشونت همان پرخاشگری شدید فیزیکی است که با هدف ایجاد آسیب جدی صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، پرخاشگری همیشه شامل خشونت نیست؛ اما خشونت همواره با پرخاشگری همراه است.
انواع پرخاشگری و نشانه‌های آن چیست؟
۱. پرخاشگری تکانشی یا تکانه‌ای
این اختلال به‌عنوان پرخاشگری عاطفی یا خلقی نیز شناخته می‌شود و مستقیما از احساسات لحظه‌ای نوجوان سرچشمه می‌گیرد. این برانگیختگی ناگهانی و فورانی معمولا عمیق و غیر قابل کنترل به‌نظر می‌رسد. برای مثال، ممکن است چند نفر از هم‌کلاسی‌های فرزندتان بدون اطلاع او با هم قرار گذاشته باشد. این موضوع، نوجوان را به‌اندازه‌ای خشمگین می‌کند که ناگهان تصمیم می‌گیرد کاپشن جدید و گران‌قیمت دوستش را قیچی کند. پرخاشگری تکانه‌های به زیر شاخه‌های متعددی تقسیم می‌شود که برخی از اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:
پرخاشگری فیزیکی
شامل قلدری، زورگویی، ضربه زدن، لگد زدن، مشت زدن، سیلی زدن، خودآزاری یا هر عملی است که آسیب فیزیکی ایجاد می‌کند.
پرخاشگری کلامی
شامل فریاد زدن، فحش دادن، توهین و سایر اظهارات ناخوشایندی است که برای ایجاد آسیب عاطفی و ناراحت کردن فرد انجام می‌شود.
۲. پرخاشگری ابزاری
این اختلال به پرخاشگری شناختی هم معروف است. این نوع پرخاشگری، کنترل‌شده و همراه با برنامه‌ریزی بوده و در طی زمان، مقاصد و اهداف خاصی را دنبال می‌کند. این رفتار معمولا با قلدری پنهان و حسابگری همراه است و عمدتا به قصد ایجاد آسیب جسمانی انجام نمی‌گیرد. برای مثال، در این حالت ممکن است نوجوان پرخاشگر تصمیم بگیرد یکی از کالاهای ارزشمند هم‌کلاسی‌اش را بدزدد و آن را برای استفاده خودش نگه‌دارد؛ یا حتی ممکن است در خفا دیگران را برای آزار دادن فرد مورد نظرش ترغیب کند. پرخاشگری ابزاری به زیر شاخه‌های متعددی تقسیم می‌شود که برخی از اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:
پرخاشگری رابطه‌ای
این نوع پرخاشگری با هدف آسیب رساندن به شهرت یا روابط شخص مورد نظر با دیگران انجام می‌شود و معمولا با دروغ‌گویی، شایعه‌پراکنی و تحریک دوستان برعلیه یکدیگر همراه است.
پرخاشگری خصمانه
این نوع پرخاشگری عاطفی یا واکنشی شامل برنامه‌ریزی برای صدمه زدن به کسی یا تخریب چیزی است.
۳. پرخاشگری انفعالی
شامل هرگونه ابراز غیرمستقیم احساسات منفی است. برای مثال، نوجوان اغلب با رفتارها و ادا و اطوارهای بی‌صدا، دهن‌کجی و سخنان طعنه‌آمیز یا سرزنش‌آمیز با اطرافیان پرخاش می‌کند.
عوامل موثر در ایجاد پرخاشگری نوجوانان چیست؟
شناسایی عوامل موثر به تصمیم‌گیری درباره بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در این رابطه عبارتند از:
- تحریک‌پذیری، عصبانیت، بی‌حوصلگی یا بی‌قراری در نوجوانان معمولا موجب پرخاشگری می‌شود. برای مثال، نوجوانانی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند ممکن است رفتارهای توام با پرخاش و نوسانات خلقی را نشان دهند.
- وقتی اوضاع زندگی فردی، اجتماعی و تحصیلی نوجوان بر وفق مرادش نباشد احتمالا دچار ناامیدی و سرخوردگی می‌شود. این احساسات نهایتا واکنش‌های پرخاشگرانه را در او ایجاد می‌کنند. برای مثال، مشکلات اقتصادی طولانی‌مدت خانواده، مشاجره همیشگی پدر و مادر یا افت تحصیلی می‌تواند منجر به بروز چنین واکنش‌هایی شود.
- مواجهه با رفتارها و موقعیت‌های ناعادلانه از اصلی‌ترین مواردی است که نوجوانان را به سمت واکنش‌های پرخاشگرانه هدایت می‌کند. برای مثال، نوجوانانی که معلم، همکلاسی، خواهر یا برادر و پدر یا مادر زورگویی دارند ممکن است نهایتا دچار پرخاشگری شوند.
- هجوم احساسات منفی غیر قابل کنترل مانند غم یا خشم شدید باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود. برای مثال، نوجوانانی که عزیزی را از دست داده‌اند ممکن است ناراحتی شدیدشان را با چنین واکنش‌هایی تخلیه کنند.
- تداوم موقعیت‌های آزاردهنده و قرارگیری طولانی‌مدت در شرایط طاقت‌فرسا، نهایتا منجر به پرخاشگری نوجوان می‌شود. برای مثال، فرزندانی که دائما شاهد مشکلات زناشویی والدین‌شان هستند معمولا چنین واکنشی را نشان میدهند.
دلایل پرخاشگری نوجوانان چیست؟
۱. عوامل بیولوژیکی
از قبیل رشد ناکافی مغز یا وجود ضایعاتی در آن، وراثت، تغییرات هورمونی شدید، ضربه به سر یا مصرف بعضی از انواع داروها ممکن است موجب پرخاشگری و نوسانات خلقی شوند.
۲. عوامل روانشناسی
مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی، اوتیسم، اختلال شخصیت مرزی، اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی و استرس مزمن می‌تواند با بروز رفتارهای پرخاشگرانه همراه باشد.
۳. عوامل محیطی
از قبیل مسائل مربوط به فرزندخواندگی، زورگویی والدین یا معلمان و سایر نزدیکان، قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده برخی اشخاص، بزرگ شدن در یک جامعه خشن، تحمل اضطراب بیش از اندازه در مدرسه و خانه و همچنین، تجربه رفتارهای ناعادلانه و غیرمنصفانه معمولا موجب بروز واکنش‌های پرخاشگرانه در نوجوان می‌شود.
بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان چیست؟
حد و مرزهای مشخصی را برای فرزندتان ایجاد کنید
بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان این است که قوانین و مقررات روشنی را ایجاد کنید و با صراحت آن‌ها را با او در میان بگذارید. در صورت زیر پا گذاشتن این قوانین، لازم است نوجوان با پیامدهای واضحی مواجه شود. برای تشریح این مقررات و انتظارات، لازم است منتظر زمان مناسب و شرایط آرامی باشید تا بتوانید در فضایی منطقی با او گفت‌وگو کنید. به این ترتیب، می‌تواند با عواقب کارهای نامناسبش آشنایی یابد. برای فرزندتان توضیح دهید که این قوانین را به دلیل علاقه به او و برای ایمنی خودش وضع می‌کنید. به او ابراز علاقه کنید. یادتان باشد، حتی نوجوانان پرخاشگر هم نیاز دارند از عشق والدین‌شان به خود اطمینان داشته باشند.
با فرزندتان صحبت کنید
در بسیاری از مواقع، والدین نوجوانان پرخاشگر در هنگام برقراری ارتباط با او عصبانی می‌شوند و به‌جای گفت‌وگو مشاجره می‌کنند. برای آن‌که به نتیجه برسید، لازم است منتظر بمانید تا فرزندتان آرام شود. سپس، درباره مشکلات و مسائلی که آزارش میدهند با او صحبت کنید. وقتی نوجوان شروع به حرف زدن کرد به‌هیچ عنوان قضاوت یا نصیحتش نکنید و اجازه بدهید درباره دغدغه‌ها، اتفاقات مدرسه و روابطش با دوستان، معمان و نزدیکان با شما درددل کند. در چنین شرایطی، احساسات‌تان را کنترل کنید و بدون عصبانیت بگذارید حرفش را بزند.
تشویقش کنید سبک زندگی سالمی داشته باشد
ورزش کردن، تغذیه سالم و خواب کافی از مهم‌ترین مسائلی هستند که به بهبود خلق‌وخو و کنترل خشم بچه‌ها کمک می‌کنند. بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق و منظم برای خواب، خوراک و فعالیت‌های ورزشی از مناسب‌ترین راهکارها و بهترین برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان به حساب می‌آید. کم‌خوابی می‌تواند میزان استرس، نوسانات خلقی و تحریک‌پذیری را افزایش دهد. همچنین، ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در سلامت جسمانی، حافظه، تمرکز و تصمیم‌گیری شود. همه نوجوانان روزانه باید بین ۸ تا ۱۰ ساعت بخوابند. بهترین کار ممکن این است که فرزندتان را متقاعد کنید دو ساعت قبل از خواب، تلفن همراه، تبلت، کامپیوتر و کلیه ابزارهای هوشمندش را کنار بگذارد. در عوض، او را تشویق کنید کتاب بخواند یا موزیکی را بشنود که ریتم آرامی داشته باشد.
استفاده از رسانه‌های اجتماعی و تلویزیون را محدود کنید
کاهش استفاده از تلفن همراه و تماشای فیلم فقط به زمان خواب محدود نمی‌شود. استفاده بیش از حد از فناوری، رسانه‌های اجتماعی، تماشای فیلم و سریال یا بازی‌های ویدیویی برای هر نوجوانی ناسالم است. تعادل نداشتن در انجام این کارها می‌تواند خواب بچه‌ها را مشوش کند و به تحریک‌پذیری بیشتر آن‌ها منجر شود. در عین حال، لازم است اطمینان یابید بازی‌ها و فیلم‌های مورد علاقه فرزندتان محتوای خشونت‌آمیز نداشته باشند.
کمک کنید سرگرمی مورد علاقه‌اش را پیدا کند
انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده به نوجوان کمک می‌کند احساسات منفی خود را مدیریت کند. بنابراین، خوب است فرزندتان را تشویق کنید سرگرمی‌هایی را انتخاب کند که عصبانیت و نوسانات خلق و خویش را کاهش میدهند. انواع فعالیت‌های ورزشی، وزنه‌برداری، کیک بوکسینگ، موسیقی، یوگا، آشپزی، نقاشی، اسب‌سواری و مدیتیشن تنها چند نمونه از موثرترین فعالیت‌ها برای کاهش پرخاشگری و کنترل نوسانات خلقی به حساب میآیند.
الگوی خوبی باشید
اگر از فرزندتان انتظار دارید خشم و احساساتش را کنترل کند، پیش از هر چیز لازم است الگوی مناسبی برای او باشید. یعنی، خودتان هم باید بتوانید عصبانیت‌تان را مدیریت کرده و در موقعیت‌های مختلف، آرامش‌تان را حفظ کنید. یکی از مهترین کارها این است که در مواقع پرخاشگری فرزندتان از مشاجره و داد و بیداد خودداری کرده و آرام و منطقی با او برخورد کنید.
از فرزندتان انتظارات معقول داشته باشید
مغز یک نوجوان تا اواسط دهه ۲۰ به‌طور مداوم در حال رشد و تغییر است. بنابراین، اطلاعات، احساسات و تصمیمات را با روشی متفاوت با بزرگسالان پردازش می‌کند. در این دوران، تغییرات هورمونی هم کار را پیچیده‌تر می‌کند. در ضمن، نوجوانان همچنان در حال یادگیری هستند و به دلیل کمبود تجربه، تصوری درباره پیامدهای بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها و رفتارها ندارند. واضح است که هیچ‌کدام از این موارد بهانه قابل قبولی برای خشونت و بدرفتاری نیستند. با این حال، لازم است والدین انتظارات‌شان را با شرایط بیولوژیکی و طبیعی این سن تطبیق دهند.
برای فرزندتان وقت بگذارید
هر فرزندی حتی اگر به روی خودش نیاورد هم می‌خواهد مورد علاقه و پذیرش والدینش باشد و بدون قید و شرط دوستش داشته باشند. بنابراین، لازم است با هر روشی که می‌توانید به او ابراز علاقه کرده و امنیت عاطفی فرزندتان را تامین کنید. گذراندن اوقاتی باکیفیت و سرگرم‌کننده یکی از مناسب‌ترین روش‌هایی است که عشق و علاقه شما را به بچه‌ها ثابت می‌کند. برای این منظور، لازم است فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که فرزند نوجوان‌تان از انجام‌شان لذت می‌برند. یادتان باشد، در طول وقت‌گذرانی با او تنها باید روی ابراز محبت و نقاط قوتش تمرکز کنید؛ در حرف و در عمل به او اطمینان دهید که خیلی دوستش دارید. در طول این مدت، کاملا به او توجه کنید تا نشان دهید که برایش اهمیت قائلید. اگر در مقابل عشق و محبت‌تان مقاومت کرد اصلا نگران نباشید و به تلاش‌تان ادامه دهید. فراموش نکنید، اصلی‌ترین هدف‌تان این است که با او ارتباط برقرار کرده و حمایتش کنید.
به فرزندتان فضا بدهید
خصوصا در هنگام نوسانات خلقی و پرخاشگری به‌جای مشاجره به فرزندتان فرصت بدهید آرام شود. سپس، بدون عصبانیت و با کنترل کامل احساسات‌تان با او درباره رفتارش صحبت کنید.
از یک فرد متخصص کمک بگیرید
برای سرعت بخشیدن به روند بهبود اوضاع و جلوگیری از اتفاقات جبران‌ناپذیر لازم است بسته به نیاز از یک مشاور، رفتار درمانگر، روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم بهترین روش برخورد با پرخاشگری و نوسانات خلقی نوجوان را به شما معرفی کنیم. همچنین، دلایل و عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری و افزایش پرخاش در نوجوانان را بررسی کردیم. نظر شما چیست؟ آیا شما هم تجربه مشابهی داشته‌اید؟ چگونه برخورد کردید؟ ممنون می‌شویم، دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
