روش‌های صحیح تربیت کودک تک فرزند؛ از پر کردن تنهایی کودک تا آموزش استقلال
در این مطلب، قصد داریم درباره روش‌های صحیح تربیت کودک تک فرزند و روش‌های پر کردن تنهایی کودک تک فرزند با شما صحبت کنیم و نکاتی را با شما به‌اشتراک بگذاریم که به تربیت و تقویت روحیه اجتماعی این دسته از بچه‌ها کمک می‌کنند.
تک فرزندها معمولا به انسان‌هایی بیش از اندازه کمال‌گرا، عاقل و با وجدان تبدیل می‌شود که ممکن است اغلب احساس تنهایی کنند. البته، تا ۵۰ سال پیش تصور می‌شد این دسته از کودکان موجوداتی به‌شدت تنها هستند که نمی‌توانند تعاملات اجتماعی مناسبی را برقرار کنند. خوشبختانه، این روزها چنین تفکراتی فاقد ارزش و اعتبارند. در واقع، افزایش تعداد خانواده‌هایی که تنها یک بچه دارند باعث شده که جایگاه اجتماعی آن‌ها در جامعه تغییر کند. با این حال، واقعیت این است که ماهیت یک خانواده کوچک به‌طرز چشمگیری با یک خانواده پر جمعیت متفاوت است. بنابراین، چالش‌ها و پاداش‌های آن‌ها هم با یکدیگر فرق می‌کند. پر کردن تنهایی کودک تک فرزند یکی از همین چالش‌هاست.
برای پر کردن تنهایی کودک تک فرزند چه مهارت‌هایی را باید به او آموزش دهیم؟
پر کردن تنهایی کودک تک فرزند بیش از هر چیز مستلزم کسب مهارت‌هایی است که به برقراری ارتباط با سایر افراد و پذیرفته شدن او در اجتماع کمک می‌کنند. از این جمله، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- تقویت مهارت‌های اجتماعی
- کمک به استقلال هر چه بیشتر
- تنظیم سطح انتظارات با سن‌وسال کودک
- اجتناب از رفتارهای افراطی و جلوگیری از لوس بار آمدن کودک
چگونه می‌توانم مهارت‌های اجتماعی کودک تک فرزند را تقویت کنم؟
به برقراری ارتباط و تعامل با دیگران تشویقش کنید
اغلب بچه‌ها، به‌ویژه کودکان تک‌فرزند برای پر کردن تنهایی‌شان به دوستان خیالی پناه می‌برند یا به بعضی از عروسک‌ها و اشیا بی‌جان وابسته می‌شوند. احتمالا، شما هم کودکانی را دیده‌اید که یک پتو یا اسباب‌بازی خاص را در هر شرایطی به‌همراه دارند. به‌عنوان والدین تنها فرزندتان، احتمالا شما همواره تلاش می‌کنید تا جای ممکن او را سرگرم کنید. با این حال، یک کودک نیاز دارد با بچه‌های هم سن‌وسالش ارتباط برقرار کند.
به همین دلیل لازم است از ۱۸ماهگی فعالیت‌های اجتماعی بیش‌تری را برایش ترتیب دهید. برای این منظور، می‌توانید مرتبا از دوستان و آشنایان‌تان دعوت کنید تا همراه فرزندان‌شان به منزل‌تان بیایند. در عین حال، شما هم متقابلا باید با کودک‌تان به منزل آن‌ها بروید و شرایطی را فراهم کنید که بچه‌ها با هم آشنا شوند و بازی کنند.
به این ترتیب، کودک یاد می‌گیرد لوازم، فضا و توجه بزرگ‌ترها را با هم تقسیم کنند و به‌اشتراک بگذارند. از ۳ سالگی به بعد هم می‌توانید فرزندتان را به مهد کودک بفرستید یا به کارگاه‌ها و مکان‌های مخصوصی ببرید که برای بازی و تمرین مهارت‌های گوناگون در نظر گرفته شده‌اند.
رفتارهای مناسبش را تشویق کنید
برای پر کردن تنهایی کودک تک‌فرزند، ابتدا لازم است رفتارهای اجتماعی او را تقویت کنید. طبیعتا این دسته از بچه‌ها در محیط منزل نمی‌توانند رقابت‌های معمول میان خواهر و برادرها را تجربه کنند و روش‌های مقابله با خشونت، حق‌خواهی، رعایت نوبت و مشارکت در فعالیت‌های گروهی را یاد بگیرند. به همین دلیل، شما با ایجاد شرایط مناسب باید مواردی مثل به‌اشتراک‌گذاری وسایل، سازش، همدلی و رقابت سالم را به فرزندتان آموزش بدهید. برای کمک به تقویت این رفتارها، لازم است در صورت مشاهده واکنش صحیح به فرزندتان پاداش بدهید. همچنین، اگر رفتار نامناسبی از او سر زد باید متناسب با سنش با او برخورد کنید.
فضایی شاد ایجاد کنید
تک فرزندها معمولا بخش قابل توجهی از اوقات‌شان را با بزرگ‌ترها می‌گذرانند. این موضوع، معمولا موجب می‌شود بیش از حد لازم منطقی، جدی و به اصطلاح عاقل بار بیایند. این امر عمدتا به از دست رفتن حس شوخ‌طبعی و شیطنت آن‌ها منتهی می‌شود. طبیعتا، احتمال تنها ماندن بچه‌هایی که توانایی خوش‌گذرانی را ندارند بیش از سایرین خواهد بود. بنابراین، لازم است فضای منزل را از حالت خشک و رسمی خارج کرده و سعی کنید کودک درون‌تان را فعال‌تر کنید. در این صورت، می‌توانید همراه فرزندتان بخندید، برقصید، بازی کنید و علاوه بر ایجاد محیطی شاد به تقویت اعتماد به‌نفس و شادکامی او کمک کنید.
چگونه می‌توانم تنها فرزندم را مستقل بار بیاورم؟
تقویت مسئولیت‌پذیری
برای پر کردن تنهایی کودک تک فرزند، ابتدا باید مهارت‌های گوناگونی را به او بیاموزید. مسئولیت‌پذیری یکی از مهم‌ترین قابلیت‌هایی است که علاوه بر رشد شخصیت بچه‌ها باعث می‌شود در جمع‌های دوستانه قدرتمند و صاحب‌نظر به‌نظر برسند و به‌اندازه کافی بدرخشند. به‌عنوان والدین تنها فرزندتان طبیعتا می‌خواهید آن‌چه را در توان دارید برایش انجام دهید.
این احساس معمولا تا جایی شدت می‌گیرد که والدین انجام بخش قابل توجهی از وظایف روزمره بچه‌ها را هم به‌عهده می‌گیرند. برای مثال، در انجام تکالیف کمک‌شان کرده و همه ریخت‌وپاش‌های آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. زیاده‌روی در این امور نه تنها به نفع فرزندتان نیست، بلکه او را به انسانی وابسته تبدیل می‌کند.
برای مقابله با این موضوع، لازم است از همان ابتدای کودکی مسئولیت‌های مختلف و مناسب با سنش را به او محول کنید. برای مثال، می‌توانید مرتب کردن اتاق و تختخواب شخصی و همچنین، جمع‌اوری اسباب‌بازی‌هایش را برعهده خودش بگذارید. با بالا رفتن سن، می‌توانید این مسئولیت‌ها را بیشتر کنید.
سرگرم شدن با امکانات موجود
توانایی سرگرم شدن با امکانات موجود هم از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که به پر کردن تنهایی کودک تک فرزند کمک می‌کند. والدینی که تنها یک فرزند دارند دائما تلاش می‌کنند او را راضی نگه‌دارند. این موضوع، معمولا تا جایی پیش می‌رود که کودک دیگر نمی‌تواند خودش را مشغول کند و از کوچک‌ترین امکانات اطرافش لذت ببرد. طبیعی است که باید با فرزندتان وقت‌گذرانی کنید و با هم خوش بگذرانید؛ اما توصیه می‌کنیم در انجام این کار زیاده‌روی نکنید و به او اجازه بدهید که ابتکار عمل به خرج دهد و برای خوشحال کردن خودش گام بردارد.
آزادی عمل
والدین کودکان تک فرزند معمولا به شکلی کاملا ناخودآگاه تمام فعالیت‌های او را تحت کنترل دارند و با هر حرکتی تلاش می‌کنند راهکار و روش تازه‌ای را به او بیاموزند. این موضوع، بچه را به سمت کمال‌طلبی و انجام رفتارهای وسواس‌گونه هدایت می‌کند. برای جلوگیری از این امر، کافی است به خودتان مسلط باشید و به اصطلاح، دست از سر فرزندتان بردارید. یادتان باشد، اصلا نیازی نیست همه حرکات و کارهای او را اصلاح کنید و درباره کوچک‌ترین امور به او تذکر بدهید. آزادی عمل بیشتر به افزایش اعتماد به‌نفس کودکان و بهبود رشد شخصیت آن‌ها کمک می‌کند.
مشخص کردن حد و مرز
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، تک فرزندها معمولا بیشتر و بزرگ‌تر از سن‌شان می‌فهمند و رفتار می‌کنند. این امر غالبا باعث می‌شود در همه مسائل مداخله کرده و درباره هر موضوعی نظر بدهند. این در حالی است که برخی از مسائل به‌هیچ عنوان به کودکان ارتباطی ندارند و فقط بزرگ‌ترها باید درباره آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. بنابراین، با وجود عشق و علاقه بسیار زیادی که به فرزندتان دارید لازم است حد و مرزها را برایش مشخص کنید. اغلب روانشناسان به والدین توصیه می‌کنند برای تقویت روابط زناشویی و گفت‌وگو درباره مسائل مختلف بخشی از روز را بدون حضور کودکان سپری کنند. یادتان باشد، پدر و مادرها هم حق دارند روزی چند ساعت هم که شده برای خودشان زندگی کنند. آشنایی با حد و مرزها از مهم‌ترین عواملی است که به برقراری و تحکیم روابط کمک می‌کند.
چگونه می‌توانم سطح انتظاراتم را با سن‌وسال کودک مطابقت دهم؟
واقع‌بین بودن
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، با توجه به این‌که کودکان تک فرزند زمان زیادی را با بزرگ‌ترها سپری می‌کنند، معمولا زودتر از بقیه بچه‌ها راه می‌افتند، صحبت می‌کنند و بزرگ‌تر از سن‌شان رفتار می‌کنند. این موضوع، عمدتا موجب افزایش سطح توقع اطرافیان به‌ویژه والدین از آن‌ها می‌شود.
به‌علاوه، والدین تک فرزندها معمولا می‌خواهند آن‌ها را طوری تربیت کنند که در همه امور پیشتاز باشند. بسیاری از این بچه‌ها، از سنین ۳ یا ۴ سالگی، بخش قابل توجهی از زندگی خود را در کلاس‌های مختلف می‌گذرانند. بدیهی است که آموزش مهارت‌های مختلف به کودکان کار بسیار خوبی است؛ اما بالا بودن انتظارات، فشار بسیار زیادی را به بچه‌ها تحمیل می‌کند و در اغلب مواقع به سرخوردگی و انزوای بیشتر آن‌ها می‌انجامد.
بنابراین، لازم است واقع‌بین باشید و در کنار آموزش منطقی به فرزندتان اجازه بدهید شیطنت کند و رفتارهای متناسب با سنش را نشان دهد. در این صورت، به‌سادگی می‌تواند دوست پیدا کند و دوران کودکی خود را با شادی پشت سر بگذارد.
اجتناب از کمال‌گرایی
تک فرزندها معمولا از بزرگسالان الگوبرداری می‌کنند و به هر قیمتی می‌خواهند آن‌ها را راضی نگه‌دارند. در عین حال، والدین این دسته از کودکان هم معمولا فشار بسیار زیادی را به آن‌ها تحمیل می‌کنند. یک لحظه با خودتان فکر کنید و ببینید چه فایده‌ای دارد فرزندتان بتواند آثار بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان جهان را با مهارت کافی بنوازد و در عین حال، انسانی تنها، منزوی، ناراحت و سر خورده باشد؟ در واقع، در کنار نظارت بر روند آموزش فرزندتان لازم است به او یاد بدهید، مهم‌ترین دستاورد انسان این است که خوب زندگی کند و از لحظاتش لذت ببرد. در ضمن، لازم است کودک‌تان را متوجه کنید که در هر شرایطی دوستش دارید و از او حمایت می‌کنید.
ایجاد فضای مناسب برای کشف علایق
بسیاری از پدر و مادرها به‌ویژه والدین تک فرزندها تمایل دارند رویاهای خودشان را از طریق فرزندان‌شان برآورده کنند. برای مثال، فرض کنید همیشه آرزو داشتید یک ژیمناست، پزشک، وکیل، محقق یا ستاره‌شناس موفق باشید؛ اما به هر دلیلی نتوانسته‌اید این خواسته را عملی کنید. مشکل این‌جاست که وقتی بچه‌دار می‌شوید، خصوصا زمانی‌که فقط یک فرزند دارید، رویاها، استعدادها و قابلیت‌های منحصر به‌فرد او را نادیده می‌گیرید و تلاش می‌کنید از طریق او به خواسته‌هایتان برسید.
این روش اشتباهی است. در اصل، وظیفه شما این است که با معرفی چشم‌اندازهای مختلف فضای مناسبی را برای فرزندتان ایجاد کنید تا بتواند علایق و ایده‌آل‌های خودش را کشف کند. به این ترتیب، او با انگیزه کافی می‌تواند فعالیت‌های مورد علاقه‌اش را دنبال کرده و اوقات تنهایی خودش را پر کند. یادتان باشد، این امر احتمال موفقیت آن‌ها را در آینده دو چندان می‌کند.
چگونه می‌توانم از لوس بار آوردن فرزندم جلوگیری کنم؟
رعایت تعادل در خرید هدایا
کودکان تک فرزند معمولا در هر فرصتی غرق در هدایا و جوایز مختلف می‌شوند. بنابراین، تصور می‌کنند همیشه می‌توانند هر چیزی را که می‌خواهند به‌دست بیاورند. این از مهم‌ترین عواملی است که در روابط اجتماعی موجب سرخوردگی و انزوای آن‌ها می‌شود. یادتان باشد، برای رعایت تعادل در خرید هدایا هیچ‌وقت دیر نیست. البته با این تصمیم، احتمالا ناچارید برای مدتی با شکایت‌ها و اعتراض‌های فرزندتان کنار بیایید. اما به خاطر داشته باشید که این تغییر رفتار به نفع خود اوست.
تقویت صبر و شکیبایی
وقتی فقط یک فرزند دارید با جان و دل تلاش می‌کنید همه نیازهای او را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برآورده کنید. این در حالی است که فرزندان خانواده‌های پرجمعیت‌تر برای رسیدن به خواسته‌های‌شان باید مدت‌ها صبر کنند. شکیبایی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که به بهبود روابط کمک کرده و مسیر موفقیت بچه‌ها را هموارتر می‌کند. برای این منظور، لازم است در منزل قوانین و مقررات خاصی را تعیین کرده و کودکان را به رعایت آن‌ها تشویق کنید. در عین حال، بهتر است برای برآورده کردن خواسته‌های بچه‌ها خیلی عجله نکنید.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم روش‌های صحیح پر کردن تنهایی کودک تک فرزند را با شما به‌اشتراک بگذاریم. به خاطر داشته باشید، تقویت صفاتی مانند زیاده‌خواهی موجب می‌شود بچه‌ها نتوانند با هم‌سالان خود ارتباط برقرار کنند. چرا که تصور می‌کنند همه چیز باید همان‌طوری باشد که آن‌ها می‌خواهند. در ضمن، کمال‌گرایی والدین و ایجاد فشار بیش از اندازه بر کودکان باعث انزوا، سرخوردگی و کاهش اعتماد به‌نفس آن‌ها می‌شود. مجموع این عوامل در گسترش حس تنهایی و افسردگی تاثیرگذار خواهد بود. نظر شما چیست؟ شما چه روش‌های دیگری را پیشنهاد می‌کنید؟ ممنون می‌شویم، دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و سایر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
