آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک چیست؟ چطور آن را کاهش دهیم؟
رابطه شما با همسرتان هر چقدر هم که خوب باشد مطمئنا اختلاف نظرهایی دارید و خواه ناخواه گاهی پیش می‌آید که با هم دعوا کنید. بسیاری از این بگومگوها از نظر شما فاقد اهمیت هستند. با این حال، می‌توانند به‌شکلی باور نکردنی روی بچه‌ها تاثیر بگذارند. در این مطلب، قصد داریم درباره آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک برایتان بگوییم. با «بامامانا» همراه باشید.
آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک در چه سنینی جدی‌تر است؟
براساس تحقیقات، کودکان از شش ماهگی تا نوزده سالگی می‌توانند به‌شکل قابل توجهی از مشاجرات و اختلافات دائمی پدر و مادرشان صدمه ببینند. بنابراین درست برخلاف تصور بسیاری از افراد، بچه‌ها از دوران نوزادی تا اوایل بزرگسالی تحت تاثیر دعواهای خانوادگی قرار می‌گیرند. این بگومگوها که گاهی اوقات کاملا ساده به‌نظر می‌رسند می‌توانند سلامت روح و روان کودک را به‌شکل جبران ناپذیری خدشه‌دار کنند.
دعوای والدین در حضور کودک به‌طور کلی چه آسیب‌هایی را ایجاد می‌کند؟
• کودک را دچار احساس عدم امنیت می‌کند
از دست دادن احساس امنیت یکی از رایج‌ترین آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک است. اگر بچه‌ها دائما شاهد دعوای مادر و پدرشان باشند درباره ثبات خانواده دچار تردید می‌شوند و آرامش‌شان را از دست می‌دهند. این گروه از کودکان همیشه نگران طلاق والدین‌شان هستند و از این می‌ترسند که یکی از آن‌ها خانه و خانواده را ترک کرده، دیگر پیش آن‌ها برنگردد و برای همیشه آن‌ها را طرد کند و تنها بگذارد.
• روی رابطه والدین و فرزندان تاثیر می‌گذارد
موقعیت‌های ناخوشایند و دعوای والدین علاوه بر بچه‌ها خود پدر و مادرها را هم دچار استرس می‌کند. والدین مضطرب به‌سختی می‌توانند زمان مفید و دلپذیری را با فرزندشان سپری کنند. در واقع، آن‌ها دیگر حوصله بچه‌ها، ابراز محبت و مهربانی و همچنین، رسیدگی و تعامل سازنده با آن‌ها را نخواهند داشت. مجموعه این عوامل، روی رابطه کودک با والدین‌اش تاثیر می‌گذارد و آن‌ها را از یکدیگر دور می‌کند.
• کودک و دیگر اعضای خانواده را دچار استرس و اضطراب می‌کند
استرس و اضطراب مداوم از جدی‌ترین آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک به حساب می‌آید. بچه‌هایی که دائما شاهد بگومگو و جر و بحث پدر و مادرشان هستند، آرامش روانی خود را از دست می‌دهند و همیشه نگران و مضطرب خواهند بود. این امر، به‌شکل قابل توجهی بر سلامت روح و جسم آن‌ها تاثیر می‌گذارد و روند طبیعی رشد آن‌ها را مختل می‌کند.
آیا دعوای والدین در حضور کودک ممکن است صدمات طولانی‌مدتی را ایجاد کند؟
آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک در بسیاری از مواقع می‌تواند طولانی‌مدت باشد و صدمات جبران‌ناپذیری را در ذهن، روح و حتی جسم بچه ایجاد کند. در سال ۲۰۱۲ میلادی، کارشناسان آمریکایی روی ۲۳۵ خانواده با درآمد متوسط تحقیقاتی را انجام دادند و فرزندان این خانواده‌ها را در فاصله سال‌های مهدکودک تا کلاس هفتم زیر نظر گرفتند. در همان ابتدا، از والدین خواسته شد به‌طور کلی درباره روابط خانوادگی و همچنین، اوضاع مالی‌شان صحبت کرده و یکدیگر را نقد کنند.
این بررسی‌ها، شرایط روانی و چگونگی فضای خانواده را مشخص می‌کرد. در طول هفت سال، محققان از طریق طرح پرسش و گفت‌وگو با والدین و بچه‌ها درباره زندگی زناشویی و سلامت روانی و عاطفی فرزندان به نتایج قابل توجهی رسیدند. معلوم شد کودکان خردسالی که دائما شاهد دعوای پدر و مادرشان بودند در سنین نوجوانی بیش از دیگر همسالان خود دچار افسردگی، اضطراب و مشکلات رفتاری شده‌اند. با مطالعه بیشتر، مشخص شد متاسفانه این موارد تنها مشکلات به‌وجود آمده برای بچه‌ها نبوده‌اند. در ادامه، رایج‌ترین صدمات طولانی‌مدت ناشی از دعوای پدر و مادر در حضور کودک را به شما معرفی می‌کنیم.
آسیب‌های طولانی‌مدت دعوای والدین در حضور کودک چیست؟
• کاهش عملکرد شناختی
براساس مطالعات، اختلال عملکرد شناختی یکی از رایج‌ترین آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک است. بچه‌هایی که به‌طور مداوم شاهد جنجال‌های خانوادگی هستند بیش از دیگر همسالان‌شان در زمینه تمرکز و تنظیم احساسات دچار مشکل می‌شوند. این گروه از کودکان معمولا توانایی حل مسئله و مشاهده سریع الگوهای اطلاعاتی را از دست می‌دهند و اغلب آن‌ها در مدرسه نمرات کمی می‌گیرند یا ترک تحصیل می‌کنند.
• مشکل در برقراری رابطه
قرار گرفتن در معرض دعوای والدین، احتمال بروز رفتارهای خصمانه را در کودکان افزایش می‌دهد. این دسته از بچه‌ها با پیروی از الگوهای تکرار شونده خانوادگی به‌طور پیوسته با خواهر، برادر یا دوستان‌شان دعوا می‌کنند. در ضمن، کودکانی که به اختلافات خانوادگی عادت کرده‌اند ممکن است توانایی اعتماد کردن به دیگران را از دست بدهند. بی‌اعتمادی یکی از جدی‌ترین معضلاتی است که برقراری ارتباط با افراد دیگر را مشکل و حتی غیر ممکن می‌کند.
• مشکلات رفتاری
درگیری مداوم والدین با یکدیگر موجب به‌وجود آمدن مشکلات رفتاری مهمی مانند پرخاشگری و بزهکاری می‌شود. کودکانی که در فضای متشنج رشد می‌کنند معمولا به‌سختی می‌توانند با قوانین مدرسه و مقررات جامعه سازگاری داشته باشند.
• اختلالات خوردن و مشکلات جسمی
مطالعات نشان می‌دهند، اختلالات خوردن از قبیل بی‌اشتهایی و پرخوری عصبی از معمول‌ترین آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک به حساب می‌آیند. از دیگر تاثیرات فیزیکی زندگی کردن در فضای پر تنش می‌توان به مشکلات خواب، سردرد و معده‌درد عصبی اشاره کرد.
• مصرف مواد مخدر
براساس تحقیقات، کودکانی که همواره شاهد درگیری پدر و مادرشان هستند بیش از دیگر همسالان خود در معرض مصرف مواد مخدر، سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی و استفاده از ماری‌جوانا قرار می‌گیرند.
• منفی‌نگری
بی‌تردید زندگی در فضایی پر تنش و متشنج احتمال ایجاد دیدگاه‌های منفی را در کودکان افزایش می‌دهد. در چنین محیط‌هایی، بچه‌ها اعتمادشان را به افراد و اتفاقات خوب از دست می‌دهند و حتی درباره توانایی‌ها و نقاط مثبت خودشان هم دچار تردید می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند، کودکانی که پیوسته شاهد مشاجره والدین‌شان هستند احتمالا از اعتماد به‌نفس پایینی برخوردار بوده و در اغلب زمینه‌ها از نگرشی منفی برخوردار خواهند بود.
دعوای والدین چگونه می‌تواند برای کودک آسیب‌زا باشد؟
تا این‌جا متوجه شدید که آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک مختص سن خاصی نیست و همه بچه‌ها را در هر سنی که باشند تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، صرف‌نظر از اختلافات کوچک و بزرگی که با همسرتان دارید، لازم است به نحوه مشاجره خود دقت کنید. درست است که احتمالا اغلب درگیری‌های خانوادگی شما فیزیکی نیستند. با این حال، دعواهای لفظی هم به همان اندازه می‌توانند برای کودکان مخرب باشند. یادتان باشد، در تمام طول مشاجره فرزندتان شما را نگاه می‌کند و روش برخورد با اختلافات، مهارت‌های حل مسئله، نحوه کنترل احساسات و دیگر قابلیت‌های مهم را از خود شما یاد می‌گیرد. اگر شما و همسرتان دائما به یکدیگر توهین و بی‌احترامی کنید، کودک هم فکر می‌کند در آینده با شریک زندگی‌اش باید همین رفتار را داشته باشد.
از سوی دیگر، بچه‌هایی هم هستند که در اثر بزرگ شدن در محیط‌های پر تنش از درگیری واهمه پیدا می‌کنند. این ترس از درگیری موجب می‌شود کودک در طول زندگی بسیاری از ناکامی‌ها، تلخی‌ها، بی‌احترامی‌ها و توهین‌ها را با صبوری بیمارگونه‌ای تحمل کند. در واقع، او به‌صورت کاملا ناخودآگاه نگران آن است که الگوی رفتاری والدین‌اش را تکرار کند. بنابراین، برای بهبود شرایط و جلوگیری از ایجاد تنش حتی از مبارزه برای حفظ عزت نفس و حقوق ابتدایی‌اش دست برمی‌دارد تا آرامشی تصنعی را در اطراف‌اش ایجاد کند.
دعواهای مخرب چه ویژگی‌هایی دارند؟
• سرشار از ناسزا و حرکات توهین‌آمیز هستند.
• با داد و فریاد و پرخاشگری همراهند.
• ممکن است با اشکال گوناگون تهاجم فیزیکی مانند هل دادن، کتک زدن، پرتاب اشیا، کشیدن مو و غیره همراه باشند.
• ممکن است با تهدیدهای فیزیکی خطرناک مانند تهدید به قتل یا خودکشی توام باشند.
• ممکن است یکی از والدین دیگری را به طلاق و ترک کردن منزل تهدید کند.
• ممکن است طرف مقابل، به‌جای آرام کردن فضا، گوش کردن به انتقادات یا هر واکنش مفید دیگری از روش خشونت پنهان استفاده کرده و محیط را ترک کند یا به‌جای پاسخ‌گویی از بحث فاصله بگیرد.
چگونه می‌توان آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک را کاهش داد؟
• درباره دعوای اخیر با بچه صحبت کنید
لازم است یک جلسه خانوادگی ترتیب دهید و بدون اشاره به جزئیات مشکلات و اختلاف نظرهای‌تان با کودک درباره اتفاق اخیر صحبت کنید. برای مثال، می‌توانید به او بگویید: «من و مامان/بابا دیشب با هم دعوا کردیم و بحث‌مون از کنترل خارج شد. درواقع، راجع به موضوعی که برای هر دوی ما اهمیت داشت اختلاف نظر داشتیم. اما درست‌اش این بود که با هم حرف بزنیم و یه راه‌حل پیدا کنیم. دعوا کردن کار درستی نبود.»
• خیال بچه را راحت کنید
به فرزندتان یادآوری کنید که اتفاق شب گذشته تنها یک بحث خانوادگی بوده؛ لازم است فرزندتان اطمینان پیدا کند که مشکلات بزرگ‌تر و جدی‌تری ثبات و امنیت خانواده را تهدید نمی‌کند. به کودک اطمینان دهید هنوز یکدیگر را دوست دارید و قرار نیست طلاق بگیرید. البته، تنها در صورتی باید این جمله را بگویید که کاملا واقعیت داشته باشد.
• از شیوه‌های مخرب اجتناب کنید
شما مجبور نیستید و در واقع اصلا نمی‌توانید هیچ‌وقت جلوی بچه‌ها بگومگو نکنید. یک مطالعه جدید نشان داده که برخی از اختلاف نظرها و تعارضات خانوادگی حتی می‌توانند برای توسعه ذهنی کودکان مفید باشند. اما این به‌شرطی است در طول بحث از خشونت کلامی و غیر کلامی و همچنین، از رفتارهای توهین‌آمیز و تحقیر کننده اجتناب کنید.
• اختلاف نظرها را به‌شیوه محترمانه حل‌وفصل کنید
داشتن اختلاف نظر با دیگران در بعضی زمینه‌ها بخش جدایی‌ناپذیری از ارتباط اجتماعی است. بچه‌ها باید یاد بگیرند بدون خصومت و پیروی از الگوهای پرخاشگرانه در صورت لزوم، مخالفت‌شان را در زمینه‌های گوناگون ابراز کنند. بخش بزرگی از این یادگیری از طریق مشاهده رفتارهای والدین انجام می‌گیرد. بنابراین لازم است در طول مشاجره، احترام طرف مقابل را نگهدارید و مهارت ابراز مخالفت و جلوگیری از تشدید اختلافات را به فرزندتان آموزش دهید. به این ترتیب، آسیب‌های ناشی از دعواهای خانوادگی را در کودک کاهش می‌دهید.
• در حضور کودک از طرح موضوعات اضطراب‌آور خودداری کنید
براساس مطالعات، اختلاف نظر بر سر مسائل مالی و اقتصادی، مدیریت زمان و تعیین اهداف تا زمانی که محترمانه باشند تاثیر مخربی را در کودکان ایجاد نمی‌کنند. در عوض، مشاجره درباره موضوعات دشوار یا مرتبط با تربیت کودک به‌ویژه اگر با خشونت کلامی یا غیر کلامی آشکار و پنهان همراه باشد می‌تواند آرامش فرزندتان را اساسا مختل کند.
• رفتارهای سازنده را جایگزین خشونت کنید
در هنگام بروز اختلاف نظر، به‌جای استفاده از روش‌های خصمانه از مهارت‌های حل مسئله استفاده کنید تا سریع‌تر به راه‌حل برسید. هرگز طرف مقابل را شرمسار نکرده و در عوض، به‌طور سازنده از او انتقاد کنید تا فرزندتان هم انتقاد سازنده را یاد بگیرد. به این ترتیب، نه تنها از ایجاد آسیب‌های روانی و ذهنی در کودک جلوگیری می‌کنید بلکه روش‌های برقراری ارتباط سالم را نیز به او یاد می‌دهید.
• از افراد متخصص کمک بگیرید
مطمئن شوید فرزندتان درک می‌کند که هنوز یک خانواده قوی هستید. برای‌اش توضیح دهید که همه افراد گاهی عصبانی می‌شوند و با هم مشاجره می‌کنند. اگر بیش از اندازه دعوا می‌کنید و از آن می‌ترسید که این روند سلامت روحی و جسمی فرزندتان را تهدید کند از مشاوران خانواده و افراد متخصص کمک بگیرید.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان از آسیب‌های دعوای والدین در حضور کودک گفتیم و روش‌های کاهش این‌گونه صدمات را برشمردیم. نظر شما چیست؟ چگونه از سلامت روح و روان فرزندتان محافظت می‌کنید؟ برای به‌حداقل رساندن این نوع آسیب‌ها چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟ لطفا در بخش «نظرات کاربران» دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
