چطور کودک را مهرطلب تربیت نکنیم؟ روش‌هایی مفید و موثر
پایین بودن اعتماد به‌نفس کودک و بی‌توجهی والدین نسبت به نیازها و خواسته‌های ابتدایی او ممکن است فرزندتان را به موجودی مهرطلب تبدیل کند. در این مطلب، قصد داریم درباره دلایل مهرطلبی کودکان و روش‌های جلوگیری از آن برایتان صحبت کنیم. با ما در «بامامانا» همراه باشید.
مفهوم مهرطلبی کودک چیست؟
مهرطلبی کودک یک نیاز عاطفی عمیق است که موجب می‌شود فرزندتان همواره برای جلب رضایت دیگران تلاش کند. به بیان دیگر، چنین بچه‌ای همیشه و به هر قیمتی می‌خواهد مورد تایید اطرافیان باشد. به همین دلیل است که به شکلی افراطی، توجیه ناپذیر و بی‌دلیل به دیگران کمک و محبت کرده و خواسته‌های‌شان را برآورده می‌کند. یک کودک مهرطلب به‌سختی می‌تواند با چیزی مخالفت کند و به دیگران «نه» بگوید. یادتان باشد، مهرطلبی با مهربانی کاملا تفاوت دارد. کودک مهرطلب از بیان نظرات شخصی خود واهمه دارد و برای خوشامد سایرین افکار و عقایدش را سانسور کرده و برای راضی نگهداشتن دیگران هر کاری می‌کند.
کودک مهرطلب چه ویژگی‌هایی دارد؟
• در هیچ موردی اعم از کوچک و بزرگ نمی‌تواند به تنهایی تصمیم‌گیری کند. بنابراین، درباره کلیه مسائل نظرسنجی کرده و راهکاری را انتخاب می‌کند که بیشتر موجب رضایت دیگران باشد.
• بالا و پایین شدن احساسات‌اش به میزان رضایت دیگران بستگی دارد. یعنی، اگر احساس کند شخص مورد نظرش کارها یا تصمیمات او را تایید نمی‌کند به‌سادگی غمگین و مضطرب می‌شود. برعکس، وقتی می‌بیند سایرین کارهای‌اش را می‌پسندند، احساس غرور و خوشحالی می‌کند.
• با وجود نظرسنجی‌های پیاپی از درستی تصمیماتش اطمینان ندارد و دائما تلاش می‌کند از افراد گوناگون تایید بگیرد.
• فرصت تجربیات مختلف را از دست می‌دهد. چراکه همواره نگران حرف دیگران است و می‌ترسد کارش مورد تایید شما نباشد و طرد شود.
• اگر فردی اقدامات یا تصمیمات‌اش را زیر سوال ببرد به‌سرعت احساس شرم می‌کند.
• به‌شکل بیش از اندازه‌ای نیاز دارد که محبت دیگران را به خودش جلب کند. بنابراین، به‌سختی تلاش می‌کند اطرافیان و آشنایان دوست‌اش داشته باشند.
• همیشه احساس می‌کند مقصر است و حتی اگر کار نادرستی انجام نداده باشد از اطرافیان‌اش عذرخواهی می‌کند.
• به‌سختی می‌تواند با چیزی مخالفت کرده و حریم شخصی‌اش را برای دیگران مشخص کند.
• دچار ترس از درگیری است و حتی از جدال لفظی و بحث‌های جدی واهمه دارد. به همین دلیل، معمولا نمی‌تواند از نظرات درست و حق و حقوق طبیعی‌اش دفاع کند و برای جلوگیری از هر اختلاف نظری انرژی بیش از اندازه‌ای را صرف می‌کند.
• دائما از دیگران تقلید کرده و نظر شخصی‌اش را ابراز نمی‌کند.
• کافی است احساس کند کسی از دست او ناراحت یا عصبانی شده؛ در این صورت به‌شدت و به‌گونه‌ای افراطی در هم می‌ریزد و مضطرب می‌شود.
• به‌شکل بیمارگونه‌ای نسبت به دیگران و مخصوصا اطرافیان‌اش احساس مسئولیت می‌کند.
• به‌شدت به تعریف و تمجید دیگران نیاز دارد و تنها در این صورت است که نسبت به خودش احساس خوبی پیدا می‌کند.
• خشم، غم، دلخوری و ناراحتی‌اش را سرکوب کرده و هرگز این احساسات را در مقابل دیگران ابراز نمی‌کند.
• به‌ویژه تلاش می‌کند مورد تایید همسالان‌اش باشد و رضایت آن‌ها را جلب کند.
دلایل مهرطلبی کودک چیست؟
• پایین بودن عزت نفس
بخش قابل توجهی از مهرطلبی کودک از عزت نفس پایین ناشی می‌شود. منظور این است که او در حالت عادی احساس ارزشمند بودن نمی‌کند و برای تجربه این حس‌وحال به تعریف، تایید، رضایت و تمجید دیگران نیاز دارد. پایین بودن عزت نفس و خود کم پنداری ویژگی‌های مخربی هستند که معمولا در اثر تحمل ضربات عاطفی و روحی، قرار گرفتن در معرض سوءاستفاده‌های جسمی و روانی، دلبستگی‌های ناایمن و دیگر چالش‌های عاطفی در دوران خردسالی ایجاد می‌شوند. این دسته از کودکان غالبا با والدین طردکننده، پرخاش‌گر یا سوءاستفاده‌گر و آزارگر سر و کار داشته‌اند. به همین دلیل، از عواقب استقلال رای و ابراز نظرشان واهمه دارند و با مهرطلبی خود تلاش می‌کنند مشکل تازه‌ای به‌وجود نیاورند.
• تجربیات ناخوشایند دوران کودکی
تجربیات دوران خردسالی به‌شکل قابل توجهی در شکل‌گیری شخصیت کودکان و بزرگسالان تاثیرگذارند. بچه‌ای که در دوران رشد مورد توجه، مهر و محبت قرار بگیرد و به نیازهای اولیه و خواسته‌های ضروری‌اش پاسخ مناسب و به‌موقعی داده شود احساس ارزشمند بودن می‌کند. این احساس درست همان چیزی است که از مهرطلبی کودک جلوگیری می‌کند. چنین کودکی کم‌تر به‌دنبال جلب رضایت دیگران خواهد بود و بیشتر تلاش می‌کند اوضاع را بر وفق مراد خودش پیش ببرد.
مهرطلبی کودک چه خطراتی به‌دنبال دارد؟
مهرطلبی کودکان بستر مناسبی را برای قرار گرفتن در معرض قلدری و انواع سوءاستفاده‌های جنسی، جسمی و عاطفی ایجاد می‌کند. بچه‌ای که توان مقابله با رفتارهای نادرست و قدرت ابراز مخالفت را نداشته باشد به طعمه بسیار مناسبی برای افراد قلدر و سوءاستفاده‌گر تبدیل می‌شود. چنین کودکی ممکن است تن به هر کاری بدهد تا رضایت همسالان و افراد نا ایمن را جلب کند. همان‌طور که پیش‌تر هم تاکید کردیم لازم است به‌خاطر داشته باشید، مهرطلبی با مهربانی تفاوت دارد. این رفتار یک واکنش آسیب‌زاست که نهایتا می‌تواند موجب تخریب ساختار روانی و ارزشی کودک شود.
چگونه می‌توان از مهرطلبی کودک پیشگیری کرد؟
• در موقعیت‌های مناسب کودک را تشویق و تحسین کنید
کودکی که به‌طور مکرر و در موقعیت مناسب تشویق و تحسین شود ارزش خودش را درک می‌کند و کم‌تر به‌دنبال مهرطلبی و تایید دیگران می‌گردد. دلیل‌اش هم این است که به‌خوبی درمی‌یابد کارهای مثبت و رفتارهای پسندیده‌اش به‌وسیله والدین و اطرافیان دیده می‌شوند. بنابراین، نیازی نمی‌بیند برای اثبات خودش و جلب رضایت دیگران تلاش مضاعفی بکند. واقعیت این است که خشنود کردن اطرافیان هم رفتار بسیار خوبی است؛ اما اگر این رفتار از اندازه خارج شود و اولویت‌های فردی کودک را تحت تاثیر قرار دهد به جریان مخربی تبدیل می‌شود.
• نیازها و خواسته‌های ضروری کودک را در اولویت قرار دهید
احساس ارزشمند بودن یک فرآیند بسیار مثبت و مهم است که در سال‌های نخستین زندگی و با همکاری والدین و دیگر مراقبان کودک شکل می‌گیرد. خانواده‌ای که نیازهای بچه را در اولویت قرار داده و به خواسته‌های منطقی و ضروری او بها می‌دهند هرگز فرزند مهرطلبی تربیت نخواهند کرد. در چنین جمعی، کودک به‌سادگی می‌فهمد مورد مهر و محبت اطرافیان است. او از همان روزهای نخستین زندگی‌اش متوجه می‌شود والدین و مراقبان‌اش برای راحتی او تلاش کرده و به‌اندازه کافی به او توجه می‌کنند. طبیعی است که در این‌صورت عزت نفس بچه افزایش یافته و برای خودش قدر و منزلت مناسبی را قائل می‌شود.
• تفاوت مهرطلبی و مهربانی را برای‌اش شرح دهید
با رفتار و گفتارتان به کودک کمک کنید فرق میان مهربانی و مهرطلبی را متوجه شود. برای‌اش بگویید که مهربانی به مجموعه رفتارهایی گفته می‌شود که بدون هیچ فشار و اجباری انجام بگیرند و با قدرشناسی، احترام، فداکاری و درک ارزش‌های خود و دیگران همراه باشند. این در حالی است که کودک مهرطلب تحت اجبارهای درونی و ذهنی از همه ارزش‌ها و اولویت‌های خودش چشم‌پوشی کرده و از ترس طرد شدن و کنار گذاشته شدن تنها برای جلب رضایت دیگران تلاش می‌کند.
• به فرزندتان کمک کنید احساسات‌اش را بشناسد و آن‌ها را بیان کند
یکی از مهم‌ترین وظایف والدین این است که به فرزندشان کمک کنند احساسات‌اش را بشناسد و در موقعیت مناسب آن‌ها را بیان کند. در این‌صورت، بچه یاد می‌گیرد خشم، نارضایتی، ناامیدی، غم، شادی و اضطراب‌اش را تشخیص دهد. کودکی که احوالات‌اش را می‌شناسد و قادر است آن‌ها را ابراز کند به‌سختی می‌تواند به موجودی مهرطلب تبدیل شود. چراکه شناخت احساسات نخستین گام برای برآورده کردن نیازهای درونی به حساب می‌آید. به این ترتیب، فرزندتان هرگز تحت هیچ اجباری برای رضایت دیگران تلاش نخواهد کرد. در عوض، می‌تواند انسان مهربانی باشد که با در نظر گرفتن اولویت‌های درونی‌اش آگاهانه هم برای خشنودی خود و هم برای شادی دیگران اقدام کند. در عین حال، فرزندتان در مواقع مقتضی قادر خواهد بود مخالفت خودش را ابراز کند و به قلدری و سوءاستفاده‌های مختلف تن ندهد.
• نه گفتن را به او یاد بدهید
یک کودک مهرطلب همواره نگران آن است که در صورت توجه به خواسته‌های‌اش به خودخواهی متهم شده و طرد شود. وظیفه شما این است که مرز میان خودخواهی و ضرورت «نه» گفتن را برای فرزندتان مشخص کنید و برای او شرح دهید که در عین توجه به اولویت‌ها و ارزش‌های‌اش همچنان می‌تواند انسان مهربانی باشد.
• اصول دوستی را برای‌اش شرح دهید
برای فرزندتان به‌روشنی توضیح دهید که باید از دوستی با افراد کنترل‌گر، خودخواه و سودجو خودداری کند. در ضمن، برای‌اش بگویید که دوستی باید بر احترام متقابل و رعایت ترجیحات و ارزش‌های هر دو طرف مبتنی باشد. یعنی، در یک رابطه دوستانه اصلا قرار نیست یکی از طرفین برای خشنودی دیگری از مهم‌ترین خواسته‌ها و نیازهای‌اش چشم‌پوشی کند.
• برای فرزندتان وقت بگذارید و به صحبت‌های‌اش گوش کنید
گوش دادن فعالانه یکی از بهترین روش‌هایی است که می‌تواند حس ارزشمند بودن را به فرزندتان القا کند. بنابراین، لازم است در طول روز و به‌طور مداوم برای فرزندتان وقت بگذارید و همه حرف‌های‌اش را با دقت بشنوید. به این ترتیب، می‌توانید احساسات و نظرات کودک را درک کرده و به او ثابت کنید که برای‌اش احترام قائل هستید.
• الگوی مناسبی باشید
پیش‌تر هم برایتان گفته‌ایم که والدین بهترین الگوی رفتاری فرزندان‌شان هستند. یعنی، شما می‌توانید روزانه چندین ساعت درباره اثرات منفی مهرطلبی برای کودک‌تان صحبت کنید؛ اما اگر خودتان انسان مهرطلبی باشید هیچ‌یک از نصایح شما تاثیری نخواهد داشت. چرا که بچه رفتار شما را سرمشق کارهای‌اش قرار می‌دهد. بنابراین، اگر می‌خواهید کودک مستقل، شجاع و با اعتماد به‌نفسی داشته باشید لازم است همین ویژگی‌ها را در خودتان هم تقویت کنید.
سخن آخر
در این مطلب، ضمن توضیح مفهوم مهرطلبی کودک برایتان از خطرات این رفتار و از دلایل آن گفتیم. در ضمن، برخی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از بروز این ویژگی را برایتان برشمردیم. نظر شما چیست؟ برای مقابله با مهرطلبی کودکان چه روش‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
