بی‌تردید شما هم بارها با گوش کردن به آهنگ‌ها و ترانه‌های مورد علاقه‌تان، ٰاحساس خوبی را تجربه کرده‌اید. شنیدن موسیقی مناسب می‌تواند خلق‌وخوی هر کسی را بهتر کرده و به آرامش روانی و یادآوری خاطرات خوش زندگی کمک کند. کافی است همه این موارد را در نظر بگیرید تا ایده موسیقی درمانی برای کودکان برایتان منظقی به‌نظر برسد. در این مطلب، قصد داریم درباره موسیقی درمانی و تاثیر آن بر بچه‌ها صحبت کنیم. با ما در «بامامانا» همراه باشید.
موسیقی درمانی برای کودکان چیست؟
موسیقی درمانی برای کودکان هم درست مانند بسیاری دیگر از روش‌های درمانی غیر دارویی، به‌جای تجویز دارو بر شناسایی اهداف و نیازهای جسمی و روحی کودک و بهره‌گیری از تکنیک‌های جایگزین تمرکز دارد. یک برنامه درمانی مبتنی بر موسیقی می‌تواند به برطرف کردن بسیاری از مشکلات ذهنی و فیزیکی بچه‌ها کمک کند و عملکرد آن‌ها را از هر نظر بهبود بخشد.
یادتان باشد، موسیقی یکی از عادی‌ترین و در دسترس‌ترین ابزارهایی است که والدین سراسر جهان از آن برای آرام کردن فرزندان‌شان و حتی برای تقویت مشارکت آن‌ها در زمینه‌های مختلف استفاده می‌کنند.
موزیک می‌تواند احساسات و حالات مختلف را برانگیزد و موجب افزایش تحرک، کاهش فعالیت بدن، القای غم یا ابراز شادی شود. بر همین اساس، موسیقی درمانی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد موزیک و عناصر آن مانند ریتم، ملودی و هارمونی برای تنظیم فعالیت‌ها و بهبود روابط بچه‌ها کمک می‌گیرد.
عملکرد موسیقی درمانی برای کودکان چگونه است؟
موزیک به‌طور طبیعی به بچه‌ها انگیزه می‌دهد و آن‌ها را ترغیب می‌کند که با رقصیدن، نواختن ساز، آواز خواندن یا حتی تماشای دیگران با اطرافیان‌اش ارتباط برقرار کرده و با آن‌ها مشارکت کنند. جنبه‌های بداهه و خلاقانه موسیقی اغلب این امکان را در اختیار کودکان قرار می‌دهد تا برای مدتی طولانی‌تر از حد معمول تمرکز کنند.
در این روند، بچه‌ها برای اجرای برخی از مهارت‌های اساسی از جمله، برقراری ارتباط غیر کلامی، تماس چشمی، رعایت نوبت، گوش دادن و تمرکز و بسیاری موارد دیگر تشویق می‌شوند. با استفاده از این تکنیک و با استفاده از بازی‌های آوازی، مهارت‌های کلامی و بیانی بچه‌ها هم توسعه می‌یابد. تعامل موسیقایی به کودکان کمک می‌کند درک بهتری از خود و دیگران پیدا کنند. این امر موجب افزایش عزت نفس و انعطاف‌پذیری آن‌ها می‌شود.
موسیقی نه تنها بر نواحی خاصی از مغز تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند تک‌تک نورون‌های آن را فعال کرده و مسیرهای تازه‌ای را برای برقراری آن‌ها با یکدیگر و با دیگر اجزای سیستم عصبی بدن ایجاد کند. به همین دلیل است که در طی موسیقی درمانی متوجه می‌شوید علاوه بر مشکل مورد نظرتان بسیاری دیگر از مهارت‌های بچه‌ها هم بهبود پیدا کرده است. این روش درمانی ممکن است شامل نواختن آلات موسیقی، آواز خواندن، رقصیدن یا گوش کردن به یک آهنگ خوب باشد.
جالب است بدانید، شنیدن و تکرار ملودی‌ها و ترانه‌ها به بهبود بسیاری از توانایی‌های فردی و اجتماعی کودکان کمک کرده و حتی حافظه آن‌ها را هم تقویت می‌کند. توجه داشته باشید صرف نظر از استعداد کودکتان در زمینه موسیقی، این تکنیک می‌تواند خواص درمانی بسیار زیاد دیگری هم برای او داشته باشد.
فواید موسیقی درمانی برای کودکان چیست؟
• به‌کارگیری این روش به بهبود خلق‌وخو و تقویت روحیه بچه‌ها کمک می‌کند.
• مغز کودکان در مواجهه با موسیقی با سرعت بیش‌تری رشد می‌کند.
• بچه‌هایی که به‌طور مداوم در معرض موسیقی خوب قرار می‌گیرند به‌ویژه در زمینه زبان‌آموزی و ریاضیات از قدرت یادگیری بیش‌تری برخوردار خواهند بود. دلیل‌اش هم این است که مراکز یادگیری گفتار و پردازش موسیقی و ریاضی در مغز دارای عملکرد یکسانی هستند.
• نوزاد انسان حتی در مراحل جنینی هم می‌تواند صداهای بیرون را تشخیص دهد. مطالعات نشان داده‌اند که شما با خواندن آواز و گوش کردن به موزیک می‌توانید زیر و بم‌ها و ریتم‌های مختلف را به جنین‌تان منتقل کرده و از این طریق به بهبود وضعیت کلی سلامت بدن او کمک کنید.
• گوش کردن به موسیقی، آواز خواندن و رقصیدن از روش‌های مناسبی هستند که به افزایش گردش خون، جذب مواد مغذی، تسکین درد و کاهش استرس کمک می‌کنند.
• موسیقی درمانی به بهبود مهارت‌های عاطفی فرزندتان کمک کرده و موجب می‌شود مغز بچه با دیگر اندام‌های بدن‌اش به بهترین روش ممکن ارتباط برقرار کند.
• موسیقی درمانی یکی از تکنیک‌های مناسبی است که به کودکان کمک می‌کند احساسات خودشان را بهتر بشناسند و راهی برای بیان آن‌ها پیدا کنند.
• گوش کردن به موسیقی می‌تواند در تنظیم روند خواب کودکان و ارتقا کیفیت آن تاثیرگذار باشد.
موسیقی درمانی برای کودکان شامل چه مراحلی است؟
• ارزیابی
درمانگر کودک را ارزیابی می‌کند تا نیازهای او را تشخیص دهد. در صورت لزوم، ممکن است او با پزشک عمومی کودک یا درمانگران دیگری هم مشورت کند.
• تعیین هدف
درمانگر یک برنامه شخصی‌سازی شده را برای کودک تنظیم می‌کند. طبیعتا، این برنامه باید با نیازهای منحصر به‌فرد بچه مطابقت داشته باشد.
• فعالیت‌ها
جلسات موسیقی درمانی شامل فعالیت‌هایی است که برای رفع نیازهای فردی کودک طراحی شده‌اند. از این میان، می‌توان به ترانه‌سرایی، رقص، آواز خواندن، نواختن ساز، گوش دادن به موسیقی، کار گروهی و بداهه‌نوازی اشاره کرد.
• ارزیابی
روند بهبود کودک به‌طور منظم توسط درمانگر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مطمئن شود که اوضاع طبق برنامه پیش می‌رود.
روند موسیقی درمانی برای کودکان چگونه است؟
قبل از آغاز این روند، شما به‌عنوان والدین یا مراقبان کودک با فرد درمانگر ملاقات کرده و در مورد چگونگی تاثیر این کار بر رشد و تکامل او صحبت خواهید کرد. سپس، موسیقی درمانگر برخی از اساسی‌ترین مهارت‌های بچه را ارزیابی می‌کند. این مهارت‌ها عبارتند از:
• مهارت‌های ارتباطی
• مهارت‌های اجتماعی
• توانایی ابراز وجود
• اعتماد به‌نفس
• درک احساسات خود و دیگران
• سلامت عاطفی
• سلامت روانی
• بازیگوشی، خلاقیت و خودانگیختگی
• مهارت‌های شنیداری
• تمرکز و توجه
• مهارت‌های فیزیکی، حسی و شناختی
یادتان باشد، هر کودکی منحصر به‌فرد است. به همین دلیل، امکانات موسیقی درمانی برای هر کودک متفاوت خواهد بود. در طول دوره درمان، فرد درمانگر از شما و دیگر متخصصان می‌خواهد تا با او ملاقات کرده و درباره روند درمان کودک خود صحبت کنید. این جلسات فرصتی را برای بررسی تاثیر موسیقی درمانی بر فرزند شما فراهم می‌کنند. موسیقی درمانگر به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه، گزارشی کتبی را در اختیارتان قرار می‌دهد و سپس از شما می‌خواهد تا با ارائه بازخورد خود در فرآیند ارزیابی و بررسی مشارکت کنید.
والدین چگونه می‌توانند به روند موسیقی درمانی برای کودکان کمک کنند؟
حتی اگر فرزندتان در جلسات رسمی موسیقی درمانی شرکت می‌کند هم شما با انجام اقدامات به‌خصوصی می‌توانید در خانه و در مسیرهای رفت‌وآمد به پیشرفت او کمک کنید. طبیعتی است که تخصص و دانش شما در این زمینه به‌اندازه یک موسیقی درمانگر نیست. با این حال، همیشه کارهایی وجود دارد که هر پدر و مادری با انجام‌شان می‌تواند روند درمان فرزندش را تکمیل کند. از این میان، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
• از ریتم‌ها و ملودی‌های آشنا استفاده کنید
در منزل و در خودرو برای فرزندتان موسیقی و ترانه‌های آشنایی را پخش کنید که خاطرات خوبی را برای‌اش تداعی می‌کنند. برای مثال، می‌توانید آهنگ «تولدت مبارک» یا موارد مشابه را برای‌اش بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم، در صورت امکان با فرزندتان همراهی کنید و ترانه‌ها را با صدای بلند بخوانید و همراه‌شان برقصید. به این ترتیب، به او کمک می‌کنید تا از یک ملودی آشنا درک تازه‌ای به‌دست آورد.
• ژانرهای مختلف را امتحان کنید
امتحان کردن ژانرهای مختلف به شما کمک می‌کند سبک مورد علاقه فرزندتان را پیدا کرده و تاثیرگذاری موسیقی را برای‌اش دو چندان کنید. طبیعتا، کودک شما هم درست مانند هر فرد دیگری با گوش کردن به موسیقی مورد علاقه‌اش لذت بیش‌تری را تجربه کرده و با آن ارتباط برقرار می‌کند.
• گوش کردن به موسیقی فقط مختص منزل نیست
شنیدن موسیقی خوب را به برنامه‌ای دائمی تبدیل کرده و در هنگام پیاده‌روی، رفت‌وآمد با وسایل نقلیه عمومی یا در داخل خودروی شخصی‌تان انجام این کار را امتحان کنید. برای این منظور، لازم است پلی‌لیست مناسبی را ایجاد کرده و وسایل مورد نیاز از قبیل هدفون را به‌همراه داشته باشید تا در مکان‌های عمومی، کودک با استفاده از آن‌ها بتواند به موزیک مورد علاقه‌اش گوش بدهد. به این ترتیب، می‌توانید به کاهش استرس و افزایش اعتماد به‌نفس فرزندتان کمک کنید.
• با استفاده از موسیقی در زندگی روال ایجاد کنید
با استفاده از موسیقی و ایجاد یک روال منظم می‌توانید پیام‌های ویژه‌ای را به فرزندتان منتقل کرده و او را برای تغییر تاکتیک یا رفتار آماده کنید. برای مثال، می‌توانید موزیک خاصی را برای مراسم خواب در نظر بگیرید و از این طریق، بدون هیچ بحث اضافه‌ای به کودک بفهمانید که باید برای خوابیدن آماده شود. از سوی دیگر، می‌توانید از این روش برای ایجاد آرامش در ساعات خاصی از روز یا حتی برای افزایش تحرک بچه و مشارکت او در کارها کمک بگیرید.
• با خلق‌وخوی فرزندتان هماهنگ باشید
یادتان باشد، گوش کردن به موسیقی می‌تواند روی افزایش و کاهش ضربان قلب و ریتم تنفس تاثیر بگذارد. بنابراین، اگر احساس می‌کنید فرزندتان آشفته یا دچار اضطراب شده لازم است از موسیقی آرامش‌بخش استفاده کنید. به‌خاطر داشته باشید، ضرباهنگ موزیک در تمام بدن جریان پیدا کرده و به سلامت روح و جسم فرزندتان کمک می‌کند.
آیا موسیقی درمانی برای کودکان مبتلا به ADHD موثر است؟
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) یک بیماری مزمن است که موجب تکانش‌گری و ناتوانی در تمرکز طولانی مدت می‌شود و می‌تواند با استرس و افسردگی همراه باشد. در نتیجه کودکان مبتلا به این بیماری، اغلب در پیروی از دستورات و انجام وظایف پیچیده دچار مشکل می‌شوند. اختلال کمبود توجه معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود.علاوه بر روش‌های دیگر، موسیقی درمانی هم یکی از تکنیک‌هایی است که به افزایش تمرکز و کاهش استرس بچه‌های مبتلا به ADHD کمک می‌کند.
چه نوع موسیقی در درمان مبتلایان به ADHD بهتر عمل می‌کند؟
وقتی صحبت از موسیقی درمانی برای کودکان مبتلا به ADHD می‌شود، استفاده از موزیک آرام با ریتم‌های ساده می‌تواند گزینه مناسبی باشد. از این جمله، می‌توان به موسیقی کلاسیک آهنگ‌سازانی مانند موتزارت و ویوالدی اشاره کرد. خوب است بدانید، گوش کردن به موسیقی موجب ایجاد حس لذت و ترشح دوپامین در بدن می‌شود. ترشح این هورمون که به‌عنوان هورمون شادی هم شناخته می‌شود به کاهش نشانه‌های اختلال کمبود توجه و بیش فعالی کمک می‌کند.
چه نوع موسیقی برای کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی مناسب نیست؟
در حالی که گوش دادن به برخی از انواع موسیقی می‌تواند به کنترل علائم ADHD کمک کند، شنیدن انواع خاصی ممکن است اثر معکوس داشته باشد. برای مثال، موزیکی که دارای ریتم بسیار سریع باشد می‌تواند موجب بر هم زدن تمرکز شود. همچنین، آهنگ‌هایی که با ترانه همراه هستند به بهبود تمرکز بچه‌های مبتلا به اختلال کم‌توجهی کمکی نکرده و می‌توانند حواس آن‌ها را پرت کنند.
آیا موسیقی درمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم خوب است؟
براساس تحقیقات، موسیقی درمانی می‌تواند به رشد یا بهبود مهارت‌هایی مانند توجه اشتراکی، برقراری ارتباط و بازی کمک کند. توجه اشتراکی به‌معنای توجه دو فرد مختلف بر یک شئ واحد و استفاده از نشانه‌های غیرکلامی برای اشاره به آن است. از آن‌جا که به‌طور معمول این دسته از مهارت‌ها در بچه‌های اوتیستیک ضعیف‌تر از دیگران است، استفاده از تکنیک موسیقی درمانی می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد.
سخن آخر
در این مطلب، برایتان درباره روش موسیقی درمانی برای کودکان و فواید و تاثیرات آن در بهبود بسیاری از مشکلات بچه‌ها گفتیم. نظر شما چیست؟ آیا شما هم به قدرت موسیقی باور دارید؟ آیا تاثیر آن را در روند فرزندپروری و زندگی شخصی‌تان تجربه کرده‌اید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
