در این مطلب، ضمن بررسی زیان‌های احتمالی تلویزیون دیدن کودک قصد داریم ببینیم کودک از چه سنی می‌تواند تلویزیون تماشا کند؟ پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
بی‌تردید بزرگ کردن بچه‌ها یکی از دشوارترین وظایفی است که هر شخصی در زندگی ممکن است برعهده گیرد. سرگرم نگهداشتن کودک به‌صورت شبانه‌روزی در کل هفته حتی برای خلاق‌ترین افراد هم چالش برانگیز است. بنابراین، جای تعجب نیست که بسیاری از پدرها و مادرها برای مدت کوتاهی هم شده از تلویزیون به‌عنوان ابزاری کاربردی و پرستاری مهربان استفاده می‌کنند. به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند زمان اندکی را به خود و کارهای شخصی‌شان اختصاص دهند. با این حال، کارشناسان عقیده دارند حداقل تا پیش از ۱۸ ماهگی نباید فرزندتان را در مقابل تلویزیون یا هر صفحه نمایش دیگری قرار دهید.
تماشای تلویزیون برای کودکان از چه جهت می‌تواند مشکل‌آفرین باشد؟
براساس یکی از نظرسنجی انجام شده توسط آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، حدود ۹۲.۲ درصد از خانواده‌ها تلفن همراه‌شان را در اختیار کودکانی قرار میدهند که سن‌شان هنوز حتی به یک سال هم نرسیده است. همین نظرسنجی نشان میدهد برخی از افراد، کودکان خود را از ۴ ماهگی پای انواع صفحه نمایش‌ها می‌نشانند. این روند نادرستی است که می‌تواند رشد ذهنی و توسعه مهارت‌های اجتماعی فرزندتان را دچار اختلال کند. از جمله معایب تلویزیون دیدن کودکان در سنین بسیار پایین، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
• ممکن است روند عادی رشد مغز کودک را مختل کند
تحقیقات انجام شده بر روی کودکان سالم ۳ تا ۵ ساله نشان میدهد، سازمان‌دهی ریزساختاری این دسته از بچه‌ها به مراتب پایین‌تر از کودکان بزرگ‌تر بوده و روند میلین‌سازی در مغز آن‌ها با سرعت بیش‌تری انجام می‌گیرد. میلین (myelin) نوعی ساختار چربی و بسیار غنی و عایق است که در اطراف سلول‌های عصبی مغز تشکیل می‌شود و عملکرد آن‌ها را بهبود می‌بخشد.
این عملکرد مواردی از قبیل مهارت‌های زبانی و ارزیابی شناختی را پشتیبانی می‌کند. براساس مطالعات، تلویزیون دیدن کودک به‌ویژه در سنین پایین این روند را مختل می‌کند. بنابراین، اگر سوال شما این است که کودک از چه سنی می‌تواند تلویزیون ببیند؟ لازم است پیشنهاد کنیم تا پیش از ۵ سالگی در مورد مدت زمان قرارگیری او در مقابل صفحه نمایش احتیاط کنید.
• ممکن است موجب ایجاد تاخیر در مهارت‌های کلامی شود
براساس مطالعات، تلویزیون دیدن کودکان زیر یک سال می‌تواند موجب به تاخیر انداختن رشد مهارت‌های کلامی شود. دلیل‌اش هم این است که بچه‌ای که بخش مهمی از زمان روزانه خود را در مقابل انواع صفحه نمایش‌ها سپری می‌کند به‌جای تعامل با والدین و مشارکت فعال با آن‌ها به دریافت اطلاعاتی می‌پردازد که منفعلانه تلقی می‌شوند.
حتی اگر تلویزیون را در پس زمینه روشن نگهدارید و کودک را در مقابل‌اش ننشانید هم ممکن است زمان کم‌تری را به صحبت یا بازی با او اختصاص دهید. بنابراین، در نهایت تعامل شما با فرزندتان کاهش می‌یابد و کم‌تر می‌توانید به رشد و ارتقای توانایی‌های او کمک کنید.
• ممکن است الگوی خواب کودک را مختل کند
براساس بررسی‌ها، کودکانی که در هنگام عصر یا ساعات پایانی شب در معرض صفحه نمایش قرار می‌گیرند، در مقایسه با دیگران مدت زمان کوتاه‌تری می‌خوابند و خواب‌شان کیفیت مطلوبی ندارد. کارشناسان توصیه می‌کنند حداقل یکی، دو ساعت قبل از خوابیدن، تلویزیون را خاموش کرده و ابزارهایی نظیر تبلت، تلفن همراه و لپ‌تاپ را از دسترس فرزندتان خارج کنید. با انجام این کار به بهبود آرامش و ارتقا کیفیت خواب کودک کمک می‌کنید.
از چه سنی تلویزیون دیدن کودک بی‌خطر است؟
در پاسخ به این سوال که کودک از چه سنی می‌تواند تلویزیون ببیند؟ باید گفت طبق گفته متخصصان، شما از ۱۸ ماهگی به بعد می‌توانید فرزندتان را تنها برای چند دقیقه در معرض برنامه‌های باکیفیت تلویزیون و رسانه‌های آنلاین قرار دهید. از ۲ تا ۵ سالگی هم لازم است استفاده از رسانه‌های تصویری را به شدت محدود کنید و فقط به کودک اجازه بدهید که نهایتا بین نیم تا یک ساعت تلویزیون تماشا کند.
توجه داشته باشید، تلویزیون دیدن کودک باید با همراهی خود شما و تحت نظارت مستقیم‌تان انجام گیرد. منظور این است که در این مدت به‌هیچ وجه نباید فرزندتان را به تنهایی در مقابل صفحه نمایش رها کرده و به کارهای شخصی بپردازید. این قانون حتی در مورد برنامه‌های آموزشی و با محتوا هم کاملا مصداق دارد.
چه کارهایی را می‌توان جایگزین تلویزیون دیدن کودک کرد؟
به‌جای رها کردن فرزندتان در مقابل صفحه نمایش و ترغیب کودک به تلویزیون دیدن لازم است اسباب‌بازی‌ها و ابزارهایی را در اختیار فرزندتان قرار دهید که با رده سنی او تناسب داشته باشند. در عین حال، خوب است به‌اندازه کافی زمان صرف کنید و نحوه استفاده از این وسایل را به او آموزش دهید و کودک را تشویق کنید به روشی خلاقانه سرگرم شود. با انجام این کار به توسعه فکری و ذهنی بچه کمک خواهید کرد.
برای مثال، پس از اطمینان از پاکیزگی منزل یا فضای بازی می‌توانید فرزندتان را روی زمین قرار دهید و بلوک‌ها، کتاب‌ها و اسباب‌بازی‌های سرگرم‌کننده را در اختیار او قرار دهید. دقت کنید؛ همه این اجزا باید با سن و سال کودک مطابقت داشته و احتمال خفگی را برای او به‌همراه نداشته باشند. به این ترتیب، با در نظر گرفتن کلیه نکات ایمنی می‌توانید برای مدت کوتاهی (معادل چند دقیقه) کودک را در هنگام بازی به حال خود بگذارید.
اگر فرزندتان نمی‌خواهد تنها بماند در هنگام انجام امور شخصی یا کارهای منزل می‌توانید از ابزاری به نام «آغوش» یا روروئک (صندلی چرخ‌دار مخصوص کودک) استفاده کنید. آغوش نوعی کیف ویژه نگهداری نوزاد است که بسته به ابعاد می‌تواند برای کودکان ۳ تا ۴ ماهه یا حتی بچه‌های بزرگ‌تر هم مناسب باشد. با کمک این وسیله، می‌توانید در عین بغل کردن بچه و بدون تحمل فشار قابل توجه وزن او به امور مختلف رسیدگی کنید. به این ترتیب، بچه هم از محبت شما بهره‌مند می‌شود و هم احساس می‌کند در انجام کارها کمک‌تان کرده است.
پیشنهاد می‌کنیم تا جای ممکن برای فرزندتان کتاب بخوانید و همراه او نقاشی کنید. پیاده‌روی هم از بهترین فعالیت‌هایی است که می‌تواند جایگزین روش‌های منفعلانه‌ای مانند تلویزیون دیدن کودک شود. برای این منظور، بسته به سن و سال بچه می‌توانید او را در داخل کالسکه قرار دهید یا دست‌اش را بگیرید تا در کنارتان قدم بزند. در حال راه رفتن، خوب است با او صحبت کنید و با اشاره به خودروها و رهگذران توجه‌اش را به دنیای اطراف جلب کنید؛ خوب است از فرزندتان هم بخواهید همین کار را تکرار کند. انجام این کار به گسترش دایره واژگان و بهبود مهارت‌های کلامی فرزندتان کمک می‌کند.
استفاده از اسباب‌بازی‌های مختلف و انجام بازی‌های نمایشی، رقص، آواز، نرمش‌های سبک و درست کردن پازل‌های مناسب هر گروه سنی از بهترین فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند کودک را سرگرم کنند. با انجام این قبیل کارها علاوه بر شکوفاکردن توانایی‌های فرزندتان به ایجاد فضایی شاد و صمیمانه و تحکیم روابط‌تان با او هم کمک خواهید کرد.
نکات لازم برای تلویزیون دیدن کودک
تا این‌جا، ضمن تشریح معایب احتمالی تلویزیون دیدن کودک نوپا و معرفی فعالیت‌های جایگزین با آن گفتیم که کودک از چه سنی می‌تواند تلویزیون ببیند. اکنون زمان آن است که نکات مهم دیگری را در این زمینه با شما به‌اشتراک بگذاریم:
• در هنگام تماشای تلویزیون خوب است فرزندتان را همراهی کنید و درباره اتفاقات، تصاویر و شخصیت‌های نمایشی با او گفت‌وگو کنید.
• هرگز تلویزیون، کامپیوتر، آی‌پد، تبلت و هیچ صفحه نمایش دیگری را در اتاق کودک قرار نداده و اجازه ندهید پیش از خواب خودش را با تماشای این وسایل الکترونیکی سرگرم کند.
• مدت زمان تماشای تلویزیون یا قرار گرفتن در معرض هر صفحه نمایش دیگری را برای فرزندتان محدود کنید و به مقرراتی که اعمال می‌کنید پایبند بمانید. به گفته کارشناسان، کودکان در فاصله سنین ۲ تا ۵ سالگی حداکثر باید روزانه بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت تلویزیون ببینند.
• تا جای ممکن، اجازه ندهید که تلویزیون به‌طور دائمی در پس زمینه روشن باشد. در عوض، می‌توانید بخش‌هایی از منزل از قبیل آشپزخانه، فضای بازی و اتاق کودک را به‌عنوان مناطق صفحه نمایش ممنوع اعلام کنید.
• با توجه به الگوبرداری بچه‌ها از رفتار والدین، پیشنهاد می‌کنیم در محیط منزل به‌ویژه در روزهای تعطیل تا جای ممکن تلفن همراه‌تان را کنار بگذارید. به‌جای تماشای تلویزیون لازم است با فرزند و سایر افراد خانواده‌تان تعامل داشته باشید.
• در هنگام تماشای تلویزیون به‌همراه فرزندتان تا جای ممکن از دیدن برنامه‌های بی‌محتوا و بی‌کیفیت خودداری کنید. در عوض، می‌توانید برنامه‌های سرگرم‌کننده‌ای را انتخاب کنید که آموزنده هستند و مهارت‌های تعاملی، حل مسئله و خلاقیت کودک را تقویت می‌کنند.
• از خوردن غذا در هنگام تماشای تلویزیون به‌طور جدی اجتناب کنید. یادتان باشد، هنگام صرف وعده‌های غذایی بهترین زمان برای گفت‌وگوهای خانوادگی و تحکیم روابط خانوادگی است. در ضمن، بچه‌هایی که در مقابل تلویزیون خوراکی می‌خورند معمولا به میزان کالری و حجم مواد غذایی مصرفی توجهی نمی‌کنند؛ این امر می‌تواند به پرخوری و چاقی کودک منجر شود و سلامت او را به خطر اندازد.
• هرگز از تلویزیون به‌عنوان عاملی آرامش‌بخش استفاده نکنید. برخی از پدر و مادرها به‌محض آن‌که متوجه می‌شوند حوصله فرزندشان سر رفته یا بی‌تابی می‌کند او را در مقابل تلویزیون و دیگر صفحه نمایش‌ها قرار میدهند. این کار اشتباهی است که مهارت‌های مقابله‌ای و تعاملی بچه‌ها را تضعیف می‌کند. به این ترتیب، فرزندتان نمی‌تواند روش‌های سالم غلبه بر تنهایی، ترس یا بی‌حوصلگی را یاد بگیرد.
• از آن‌جا که بچه‌ها تا ۸ سالگی تفاوت محتوای نمایشی و تبلیغی را متوجه نمی‌شوند، ممکن است به‌شدت تحت تاثیر تبلیغات رسانه‌ها قرار بگیرند. این امر با معایب و خطرات احتمالی بسیار زیادی همراه است. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم تا جای ممکن آگهی‌های تلویزیونی را رد کنید یا به فرزندتان اجازه ندهید آن‌ها را تماشا کند.
• بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی بدون هیچ مبنا و کار تحقیقاتی با ادعای آموزشی بودن در اختیار کودکان قرار می‌گیرند. به گفته کارشناسان، حتی برخی از شناخته‌شده‌ترین برنامه‌ها هم مملو از شعارها و الگوهای تبلیغاتی بوده و محتوای نامناسبی را برای بچه‌ها نمایش میدهند. بنابراین، لازم است در هنگام انتخاب محتواهای نمایشی کاملا دقت کنید.
سخن آخر
در این مطلب، ضمن پاسخ‌گویی به این پرسش که کودک از چه سنی می‌تواند تلویزیون ببیند؟ تلاش کردیم برخی از معایب احتمالی و نکات ضروری را در زمینه تلویزیون دیدن کودک با شما در میان بگذاریم. نظر شما چیست؟ شما چه فعالیت‌هایی را جایگزین تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌کنید؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربه‌هایتان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
