ناخن جویدن در کودکان از جمله عادات ناپسندی است که گاهی ممکن است برای سال‌ها با فرزندتان باقی بماند. انجام این کار علاوه بر تاثیرات نامطلوب اجتماعی و اثر ناخوشایندی که روی شکل ظاهری ناخن‌ها می‌گذارد، ممکن است سلامت کودک را هم به خطر اندازد. در این مطلب، علاوه بر بررسی دلایل جویدن ناخن در کودکان، تلاش می‌کنیم راهکارهای موثری برای مقابله با آن به شما معرفی کنیم. با «بامامانا» همراه باشید.
دلایل ناخن جویدن در کودکان چیست؟
براساس بررسی‌ها، ناخن جویدن در کودکان عادت شایعی است که تقریبا در ۳۰ تا ۶۰درصد از بچه‌ها در فاصله سنین خردسالی تا نوجوانی دیده می‌شود. برخی از متخصصان عقیده دارند به‌وجود آمدن این عادت ممکن است از عوامل ژنتیکی ناشی شود. همچنین، بسیاری از بچه‌ها برای جلب توجه (هر چند منفی) این کار را انجام می‌دهند؛ چرا که خیلی زود متوجه می‌شوند هر بار که ناخن‌شان را می‌جوند پدر و مادر تلاش می‌کنند آن‌ها را از این رفتار منصرف کنند.
با این حال اغلب روانشناسان، این عمل را صرفا عادتی می‌پندارند که به‌صورت ناخودآگاه از کودک سرمی‌زند. به گفته کارشناسان، این دسته از عادات به سه دلیل عمده ایجاد می‌شوند:
۱. بی‌حوصلگی
بی‌حوصلی می‌تواند موجب ایجاد عادت ناخن جویدن در کودکان شود. چرا که بچه احساس می‌کند فعالیت سرگرم‌کننده‌تر و چالش‌برانگیزتری را پیش رو ندارد. بنابراین، از طریق مراجعه به اندام‌های بدن‌اش تلاش می‌کند خودش را سرگرم کند.
۲. استرس
جویدن ناخن یکی از رایج‌ترین واکنش‌هایی است که کودکان در پاسخ به عوامل استرس‌زا و اضطراب‌آفرین بروز می‌دهند.
۳. نیاز به آرامش
بسیاری از کودکان در هنگام خواب یا تماشای تلویزیون رفتارهایی نظیر ناخن جویدن یا مکیدن انگشت را نشان می‌دهند. این رفتارها معمولا پاسخی به نیاز آن‌ها برای کسب آرامش تلقی می‌شود.
آیا ناخن جویدن در کودکان یک عادت نگران‌کننده است؟
ناخن جویدن کودکان و بسیاری از عادات ناخوشایند دیگر به‌تدریج و با گذشت زمان خود به‌خود از بین می‌روند. بنابراین، معمولا جای نگرانی نیست. با این حال، با توجه به معایب قابل توجه جویدن ناخن و خطراتی که برای ناخن‌ها، پوست دست، دندان‌ها و سلامت کل بدن ایجاد می‌کند٬، لازم است این عادت هرچه سریع‌تر برطرف شود.
استراتژی‌های مناسب برای جلوگیری از ناخن جویدن در کودکان چیست؟
ترک عادت ناخن جویدن در کودکان و هر رفتار نامطلوب دیگری مستلزم صرف وقت، انرژی و خویشتن‌داری زیادی است. در این‌جا، برخی از کاربردی‌ترین استراتژی‌های مقابله‌ای با این عادت را به شما معرفی می‌کنیم:
۱. معایب جویدن ناخن را برای فرزندتان شرح دهید
اگر کودک انگیزه نداشته و متوجه عواقب کارش نباشد، نمی‌تواند آن را کنار بگذارد. بنابراین، مهم است فرزندتان را با خود همسو کرده و زیان‌های ناخن جویدن را برای‌اش تشریح کنید. به‌ویژه لازم است برای او شرح دهید که انجام این کار علاوه بر تاثیر ناخوشایندی که بر شکل ظاهری ناخن‌ها می‌گذارد می‌تواند موجب پوسیدگی دندان‌ها و عفونت نواحی اطراف ناخن شود. علاوه بر این، خوب است معایب به دهان بردن انگشت و ناخن‌ها و همچنین، احتمال انتقال انواع میکروب‌ها به بدن و دستگاه گوارش را برای کودک توضیح دهید.
۲. فضایی امن و آرام ایجاد کنید
با ایجاد فضایی امن، آرام، شاد و صمیمانه به کاهش اضطراب فرزندتان کمک کنید. در صورت بروز مشکلات استرس‌زایی مانند طلاق، عوض کردن خانه یا مدرسه یا از دست دادن یکی از عزیزان، لازم است از روش‌هایی مانند موسیقی‌درمانی استفاده کرده یا در صورت لزوم به افراد متخصص مراجعه کنید.
۳. عوامل استرس‌زا را پیدا کنید
پیدا کردن عوامل استرس‌زا از موثرترین روش‌هایی است که به بهبود ناخن جویدن در کودکان کمک می‌کند. ممکن است فرزندتان در مدرسه یا در رابطه با مراقبان یا دوستان‌اش تحت فشار باشد. بنابراین، لازم است زندگی بچه را به‌ویژه در ساعاتی که دور از شماست با دقت بررسی کرده و مشکلات‌اش را بشناسید. به این ترتیب، می‌توانید به بهبود سلامت روان و برطرف کردن واکنش‌های اضطرابی او کمک کنید.
۴. از تکنیک‌های آرامش‌بخش استفاده کنید
تکنیک‌هایی مانند تنفس شکمی، شمارش معکوس، باز و بسته کردن مشت، ورزش‌های ریتمیک و یوگا از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند در کاهش اضطراب همه افراد به‌ویژه کودکان موثر باشند. با انجام مداوم این کارها، استرس فرزندتان به شکل قابل‌توجهی کم‌تر می‌شود و عادات اضطرابی‌اش بهبود می‌یابد.
۵. ناخن‌های کودک را کوتاه نگهدارید
کوتاه کردن منظم ناخن‌ها به شکل قابل توجهی احتمال ناخن جویدن در کودکان را کاهش می‌دهد. به‌علاوه، انجام این کار از تجمع میکروب‌ها و باکتری‌ها در زیر ناخن‌های بچه هم جلوگیری کرده و از ورود انواع آلودگی‌ها به سیستم گوارشی ممانعت می‌کند.
۶. یک کد مخفی ایجاد کنید
به‌جای تذکر گاه و بی‌گاه و بر هم زدن امنیت روانی و آرامش یا کاهش اعتماد به‌نفس فرزندتان خوب است با هم‌دستی خود او یک کد مخفی در نظر بگیرید. به این ترتیب، با ایجاد کم‌ترین بار منفی در صورت لزوم می‌توانید به او یادآوری کنید که رفتار ناپسندش را متوقف کند. برای این منظور، می‌توانید یک کلمه خنده‌دار را در نظر بگیرید؛ شانه‌اش را لمس کنید یا حتی هر وقت متوجه شدید ناخن‌اش را می‌جود سوت بزنید.
۷. جایگزین مناسبی را پیشنهاد کنید
به فرزندتان کمک کنید به‌جای جویدن ناخن‌ها، دست‌های‌اش را به کار دیگری مشغول کند. برای مثال، می‌توانید یک توپ نرم یا تکه‌ای پارچه به او بدهید تا در صورت لزوم در دست بگیرد و بفشارد. انجام این کار به‌ویژه در تعدیل رفتارهای بچه‌هایی تاثیرگذار است که دچار اضطراب و استرس هستند.
۸. از سیستم پاداش‌دهی استفاده کنید
در نظر گرفتن سیستم پاداش‌دهی یکی از روش‌های موثر برای مقابله با ناخن جویدن در کودکان است. به همین منظور، پیشنهاد می‌کنیم به ازای هر روزی که فرزندتان ناخن‌اش را نمی‌جود یک برچسب ستاره‌ای به او بدهید. در پایان هفته، می‌توانید تعداد برچسب‌ها را بشمارید و جایزه مناسبی را برایش در نظر بگیرید. توجه داشته باشید، اصلا نیازی نیست یک هدیه گران‌قیمت خریداری کنید. در عوض، بسته به روحیات و ترجیحات فرزندتان می‌توانید او را به پارک و سینما ببرید یا ساعتی را با او به بازی و سرگرمی بپردازید.
۹. فرزندتان را سرگرم کنید
ناخن جویدن در کودکان در بسیاری از مواقع از بی‌حوصلگی و بی‌برنامگی ناشی می‌شود. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم تا جای ممکن فرزندتان را سرگرم کرده و با او بازی کنید. در عین حال، با فراهم کردن لوازم اولیه و متناسب با سن‌وسال کودک می‌توانید او را ترغیب کنید کاردستی بسازد؛ نقاشی کند؛ کتاب بخواند؛ پازل بچیند یا با دوستان و همسالان‌اش بازی کند. در صورت امکان، خوب است هر روز برای نیم ساعت هم که شده همراه کودک‌تان از منزل خارج شوید و به پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری بپردازید. همه این اقدامات و بسیاری موارد دیگر از جمله کارهایی هستند که به منحرف کردن حواس کودک، سرگرم‌کردن او و جلوگیری از جویدن ناخن کمک می‌کنند.
۱۰. از لاک‌های مخصوص استفاده کنید
استفاده از لاک‌های مخصوص را می‌توان آخرین راهکاری دانست که به جلوگیری از جویدن ناخن کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم تا جای ممکن، این لاک را روی ناخن‌های کودکان نوپا نزنید. چرا که طعم بسیار ناخوشایندی دارد و حتی موقع خوردن میوه و بیسکوییت می‌تواند بچه را به شدت ناراحت کند. پیش از به‌کار بردن این محصول، حتما فرزندتان را در جریان طعم بد آن قرار داده و توضیح دهید که تحت هیچ شرایطی دست‌اش را در دهان قرار ندهد.
در رابطه با ناخن جویدن در کودکان از چه کارهایی اجتناب کنیم؟
ناخن جویدن در کودکان عادت ناخوشایندی است که می‌تواند شما را به شدت عصبانی کند. بنابراین، ممکن است واکنش‌هایی را نشان دهید که نه تنها به برطرف کردن این مشکل کمکی نمی‌کنند بلکه اوضاع را پیچیده‌تر هم می‌کنند. توبیخ‌های بی‌پایان، سخنرانی‌های طولانی، فریاد زدن، تنبیه، تحقیر و مقایسه فرزندتان با دیگر کودکان را می‌توان از جمله اقدامات مخربی به حساب آورد که کودک را مضطرب‌تر می‌کنند. از سوی دیگر، بچه متوجه می‌شود که با انجام این کار می‌تواند توجه منفی شما را به خودش جلب کرده و عصبانی‌تان کند.
در فاصله سنین ۲ تا ۴ سالگی، بچه‌ها به‌تدریج شرم و تردید را کنار می‌گذارند و تلاش می‌کنند استقلال‌رای خود را به والدین‌شان ثابت کنند. به همین دلیل، ممکن است در پاسخ به توبیخ و تنبیه‌های پدر و مادرشان تصمیم بگیرند جویدن ناخن را به‌عنوان ابزاری برای اعلام استقلال‌شان به‌کار گیرند. این روند، کشمکش و واکنش‌های ناهنجاری را به‌دنبال دارد که نهایتا به ایجاد اضطراب بیشتر، از بین رفتن صمیمیت و کاهش عزت نفس بچه‌ها منجر می‌شود.
معایب ناخن جویدن در کودکان چیست؟
گاهی اوقات، ناخن جویدن در کودکان می‌تواند بر روابط اجتماعی آن‌ها تاثیر منفی بگذارد و عملکرد روزانه بچه‌ها را مختل کند. بسیاری از بچه‌هایی که ناخن می‌جوند مورد بی‌مهری، بی‌توجهی، آزار، اذیت و تمسخر همسالان‌شان قرار می‌گیرند.
جویدن ناخن ممکن است به سلامت کودک نیز آسیب بزند. عفونت ناخن‌ها، رشد نامتناسب و دردناک آن‌ها، ایجاد زخم در نواحی اطراف انگشتان و همچنین، پوسیدگی دندان‌ها از جمله صدماتی هستند که از ناخن جویدن ناشی می‌شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد نادر، ناخن جویدن در کودکان می‌تواند از استرس بیش از حد آن‌ها ناشی شود. در صورت ادامه این روند و ایجاد زخم‌های منجر به خونریزی در نواحی اطراف ناخن‌ها پیشنهاد می‌کنیم به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر فرزندتان علاوه بر جویدن ناخن عاداتی مانند کندن مژه، ابرو یا موی سر را هم دنبال می‌کند یا اگر الگوی خواب و خوراک‌اش بر هم خورده است، توصیه می‌کنیم هر چه سریع‌تر از یک مشاور حرفه‌ای کمک بخواهید.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم برخی از نکات ضروری را در رابطه با ناخن جویدن در کودکان با شما به‌اشتراک بگذاریم. نظر شما چیست؟ آیا فرزند شما هم عادت دارد ناخن‌اش را بجود؟ آیا خود شما در دوران کودکی این رفتار را تجربه کرده‌اید؟ برای بهبود این عادت از چه راهکارهایی استفاده کرده‌اید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» برای ما و دیگر خوانندگان بازگو کنید.
