چرا کودک دوست خیالی دارد؟ عکس‌العمل صحیح چیست؟
راهنمایی برای والدین و مراقبان کودک
قدرت تخیل بچه‌ها در فاصله سنین ۲ تا ۳سالگی شکل می‌گیرد و تا ۷ سالگی به شکل قابل توجهی توسعه می‌یابد. به گفته روانشناسان، حدود ۶۵درصد از کودکانی که در این محدوده سنی هستند، بخش عمده‌ای از زمان روزانه خود را با دوستان خیالی سپری می‌کنند و از معاشرت با آن‌ها لذت می‌برند. در این مطلب، قصد داریم درباره دوست خیالی کودک و برخی از ضروری‌ترین نکاتی صحبت کنیم که در این رابطه لازم است به‌خاطر بسپارید. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
آیا داشتن دوست خیالی کودک یک پدیده عادی است؟
دوست خیالی کودک یک پدیده کاملا عادی است. همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، اغلب بچه‌ها تا ۷ سالگی حداقل با یکی از این دوستان غیر واقعی وقت می‌گذرانند و گفت‌وگو یا بازی می‌کنند. گاهی اوقات، این نوع دوستی با موجودی کاملا نامرئی شکل می‌گیرد؛ این در حالی است که در بسیاری از مواقع، یک حیوان خانگی، یک عروسک نرم یا حتی یک شئ نظر فرزندتان را به خود جلب می‌کند و در قالب دوست و همدم جدید او ظاهر می‌شود. براساس تحقیقات، این موضوع شکل کاملا طبیعی و سالمی از بازی‌های کودکانه است و در اغلب موارد، به‌هیچ عنوان جای نگرانی ندارد.
چرا بعضی از بچه‌ها دوست خیالی دارند؟
برخی از والدین تصور می‌کنند ظهور دوست خیالی کودک از تنهایی یا استرس او ناشی می‌شود. البته این تصور در مواردی می‌تواند درست باشد؛ اما همیشه هم این‌طور نیست. جالب است بدانید، دوستان نامرئی معمولا برای تمرین مهارت‌های اجتماعی جدید و پردازش تجربیات تازه به‌وجود می‌آیند. به‌طور معمول، کودک به دلایل زیر ممکن است دوست خیالی بسازد:
- کودک نیاز به کسی دارد که حرف‌اش را بشنود و از او حمایت کند.
- کودک به هم‌بازی نیاز دارد.
- دوست خیالی معمولا کارهایی را انجام می‌دهد که فرزندتان از عهده آن‌ها برنمی‌آید.
- بچه نیاز دارد احساس تعلق و خاص بودن را تجربه کند.
- فرزندتان نیاز دارد با فردی همراه باشد که او را قضاوت نمی‌کند و از او ایراد نمی‌گیرد.
مزایای وجود دوست خیالی کودک چیست؟
به گفته روانشناسان، داشتن دوست خیالی برای کودک مزایای قابل توجهی دارد. این ارتباط می‌تواند برای فرزندتان تجربیاتی نظیر همدلی، حمایت و سرگرمی را به‌دنبال داشته باشد. از همه مهم‌تر این که معاشرت و وقت‌گذرانی با دوستان خیالی:
- شناخت اجتماعی کودکان را توسعه می‌بخشد.
- جامعه‌پذیری بچه‌ها را بهبود می‌بخشد.
- خلاقیت و اعتماد به‌نفس فرزندتان را تقویت می‌کند.
- یادگیری استراتژی‌های مقابله‌ای را آسان‌تر می‌کند.
- قابلیت درک و مدیریت عاطفی بچه‌ها را افزایش می‌دهد.
- گذر از دوران و چالش‌های سخت را برای کودکان تسهیل می‌کند.
- فرصت پذیرش نقش‌ها و اعمال رفتارهای جدید را در اختیار بچه‌ها می‌گذارد.
- قدرت حل مسئله را در کودکان بهبود می‌بخشد.
- غلبه بر تنهایی را برای فرزندتان ساده‌تر می‌کند.
- ترسیم ایده‌آل‌ها و چشم‌اندازها را برای کودک امکان‌پذیر می‌کند.
- بیان و ابراز احساسات، نظرات و ایده‌ها را برای بچه‌ها آسان‌تر می‌کند.
والدین چگونه باید درباره دوست خیالی کودک واکنش نشان دهند؟
همان‌طور که از نام‌اش پیداست، دوست خیالی کودک جنبه کاملا تخیلی دارد و به‌هیچ عنوان واقعی نیست. اغلب بچه‌ها هم این موضوع را به‌خوبی می‌دانند. در واقع، دوستی کردن با موجودات خیالی به توسعه قدرت تخیل فرزندتان کمک می‌کند. برای آگاهی از ساختار فکری فرزندتان، زمانی که دوست غیر واقعی‌اش را به شما معرفی کرد لازم است سوالاتی را مطرح کنید. برای مثال، می‌توانید از کودک بپرسید که این دوست جدید چه ویژگی‌ها و علاقه‌مندی‌هایی دارد و چطور باید با او رفتار کرد؟
گاهی اوقات، ممکن است فرزندتان از شما بخواهد جای مخصوصی را برای نشستن یا غذا خوردن دوست خیالی‌اش در نظر بگیرید؛ یا حتی ممکن است از شما خواهش کند او را هم همراه خانواده به سفر یا میهمانی ببرید. در چنین مواقعی، لازم است حد و مرزها را برای فرزندتان مشخص کنید و به کودک نشان دهید که تا چه اندازه اجازه دارد شما را هم در این بازی دخیل کند. برای مثال، وقتی کودک را سوار اتومبیل می‌کنید به‌هیچ عنوان نباید از او بپرسید «دوستت هم سوار شد؟» چرا که با انجام این کار، خودتان را بیش از اندازه وارد این خیال‌پردازی کودکانه می‌کنید و مرزها را از بین می‌برید. در عوض، اجازه بدهید کودک هر وقت که خودش خواست با شما درباره دوست‌اش صحبت کند.
چه زمانی دوست خیالی کودک مشکل‌آفرین می‌شود؟
ممکن است درخواست‌های دوست خیالی کودک از کنترل خارج شوند. در چنین مواقعی، به‌تدریج مشکلات متنوعی برای خانواده ایجاد خواهد شد. بنابراین، لازم است در همان مراحل نخست با خواسته‌های غیرمعقول مقابله کنید و به آن‌ها پاسخ منفی بدهید. به خاطر داشته باشید، ایجاد حد و مرز از مهم‌ترین اقداماتی است که به بهبود روابط و تقویت عشق و احترام میان شما و فرزندتان کمک می‌کند.
در واقع، هر نوع رفتاری که برای کودک، شما یا کل خانواده استرس‌زا باشد می‌تواند مشکل‌آفرین شود. برای مثال، اگر فرزندتان از شما خواهش می‌کند که سر میز غذا برای دوست خیالی‌اش هم جایی در نظر بگیرید، می‌توانید با روی گشاده به درخواست‌اش جواب مثبت بدهید؛ اما در صورتی‌که از شما بخواهد برای دوست خیالی‌اش هم غذا بکشید لازم است واکنش نشان دهید و مخالفت کنید. چرا که انجام این کار می‌تواند پیام اشتباهی را به فرزندتان منتقل کرده و او را در دنیای خیالات غرق کند.
در عین حال، ممکن است کودک از طریق بیان این قبیل خواسته‌های ریز و درشت، رفتار، گفتار و سبک زندگی اطرافیان‌اش را کنترل کند. پس، بهتر است هر چه زودتر با این رفتار به شیوه درستی برخورد کنید. از سوی دیگر، ممکن است فرزندتان کم‌کم همه کارهای نادرست و اشتباهات خود را به دوست خیالی‌اش نسبت دهد و او را به‌عنوان مقصر معرفی کند. در این صورت، لازم است به کودک آموزش دهید که هر کسی شخصا باید عواقب کارهای خود را بپذیرد و پاسخ‌گوی آن‌ها باشد.
مورد دیگری که می‌تواند مشکل‌آفرین یا نگران‌کننده باشد این است که فرزند شما دوست تخیلی‌اش را به دوستان واقعی ترجیح دهد. البته این موضوع در مورد همه بچه‌ها صدق نمی‌کند. چرا که مطالعات نشان داده‌اند، بچه‌هایی که با موجودات خیالی حشر و نشر دارند به مراتب اجتماعی‌تر از همسالان‌شان هستند. با این حال، در موارد نادری ممکن است بچه‌ها آن‌چنان غرق در دنیای تخیلی‌شان شوند که به‌جای برقراری ارتباط و تعامل با افراد واقعی، تمام مدت با دوستان خیالی سرگرم باشند. در چنین مواردی، لازم است حتما از افراد متخصص کمک بخواهید و اطمینان حاصل کنید که فرزندتان دچار اضطراب اجتماعی نشده یا در دنیای واقعی مورد اذیت و آزار قرار نگرفته است.
آیا داشتن دوست خیالی با بالا یا پایین بودن میزان هوش کودک ارتباط دارد؟
براساس تحقیقات، داشتن دوست خیالی کودک به‌هیچ عنوان با بالا یا پایین بودن میزان هوش و استعداد کودک ارتباطی ندارد. به گفته روانشناسان، ظهور این نوع معاشران می‌تواند نشان دهنده قدرت تخیل قوی‌تر و برخورداری از دایره واژگان غنی‌تر در بچه‌ها باشد. با این حال، به هوش آن‌ها ارتباطی ندارد.
کودکانی که از تعامل با دوستان تخیلی بهره می‌برند احتمالا در آینده به بزرگسالانی خلاق‌تر و اجتماعی‌تر تبدیل می‌شوند. بنابراین برخلاف تصور برخی از افراد، این رفتار به‌هیچ وجه با اختلال هویت تجزیه‌ای و نابسامانی در سلامت روان مرتبط نیست.
آیا ممکن است دوست خیالی کودک ترسناک باشد؟
در اغلب مواقع، دوست خیالی کودک موجودی مهربان، اجتماعی و مطیع است. با این حال، تجربه نشان داده است که بعضی از دوستان غیرواقعی می‌توانند قانون‌شکن، تهاجمی یا ترسناک باشند و بچه‌ها را دچار ترس، ناراحتی یا درگیری کنند. در بیشتر اوقات، این فرزند شماست که کنترل رفتار دوست خیالی‌اش را در دست دارد. اما بعضی بچه‌ها هم هستند که از کنش‌های دوستان تخیلی شکایت کرده و آن‌ها را کنترل‌ناپذیر توصیف می‌کنند. با وجود این، هنوز دلایل ترسناک بودن دوست خیالی کودک مشخص نیست. به گفته کارشناسان حتی این نوع روابط هم می‌تواند برای فرزندتان مفید باشد و به او کمک کند تا با حقایق دشوار دنیای واقعی کنار بیاید.
ارتباط دوست خیالی کودک با روان‌پریشی چیست؟
ممکن است بعضی از پدر و مادرها درباره دوست خیالی کودک اظهار نگرانی کنند و آن را نشانه روان‌پریشی کودک یا ابتلای او به اسکیزوفرنی بدانند. لازم است بدانید، بیماری اسکیزوفرنی به‌طور معمول در فاصله سنین ۱۶ تا ۳۰ سالگی بروز می‌کند و عمدتا با نشانه‌های زیر همراه است:
- پارانویا یا روان‌پریشی
- تغییر در خلق‌وخو
- توهم دیداری و شنیداری
- بدبینی و سوءظن شدید
- خودشیفتگی شدید
بنابراین، در حالت عادی داشتن دوست خیالی ارتباطی با روان‌گسیختگی ندارد. اگر تغییرات مخربی را در رفتار فرزندتان مشاهده کرده و احساس می‌کنید چیزی به مراتب فراتر از داشتن دوست خیالی را تجربه می‌کند لازم است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
دوست خیالی کودک تا چه زمانی همراه او می‌ماند؟
به‌سختی می‌توان گفت دوست خیالی کودک چه زمانی او را ترک می‌کند. با این حال، مشاهدات نشان داده‌اند که بچه‌ها پس از چند ماه بازی با آن‌ها را متوقف می‌کنند. اما مواردی هم وجود داشته‌اند که این دوستان غیر واقعی تا چند سال همراه بچه‌ها باقی مانده‌اند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
- اگر کودک با همسالان‌اش به‌هیچ وجه احساس راحتی نکند و در همراهی با آن‌ها به‌شدت دچار اضطراب شود.
- هنگامی که کودک با دوست خیالی‌اش دائما درباره تجربیات آسیب‌زا صحبت کند.
- اگر به‌طور مکرر اقدامات آزاردهنده و غیر قابل قبول از کودک سر بزند و همه آن‌ها را به دوست نامرئی‌اش نسبت دهد.
- در صورتی‌که الگوی خواب و خوراک کودک به‌شکل قابل توجهی تغییر کند.
- اگر داشتن دوست خیالی تا ۱۲ سالگی یا بیشتر طول بکشد.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم ضمن بررسی دلایل به‌وجود آمدن دوست خیالی کودک برخی از نکات مهم در این زمینه را با شما در میان بگذاریم. نظر شما چیست؟ آیا فرزند شما هم دوست خیالی دارد؟ آیا خودتان در کودکی این موضوع را تجربه کرده‌اید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات و دیدگاه‌های خود را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
