راه‌های مفید و موثر برای شکل‌ دادن و تقویت اعتماد‌به‌نفس کودک

نیلوفر مغازه‌ای به‌روزرسانی: شهریور 1401 0

بالا بودن اعتماد به‌نفس از آن دسته ویژگی‌هایی است که در بهبود زندگی فردی و اجتماعی کودکان تاثیرگذار است و تا حدود زیادی موفقیت آن‌ها را در مسیر پرفراز و نشیب زندگی تضمین می‌کند. برخورداری از این خصوصیت را می‌توان نخستین گام در مسیر توانایی برقراری ارتباط سالم با دیگران و بهره‌مندی از امکانات و موقعیت‌های گوناگون دانست. در این مطلب، قصد داریم برایتان از اهمیت تقویت اعتماد به نفس کودک و روش‌هایی بگوییم که انجام این کار را امکان‌پذیر می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.

چرا تقویت اعتماد به نفس کودک اهمیت دارد؟

تقویت اعتماد به نفس کودک از مهم‌ترین عواملی است که به او کمک می‌کند احساس خوبی درباره خودش داشته باشد. این یکی از پایه‌ای‌ترین اصولی است که باعث می‌شود بچه بتواند چیزهای جدید را تجربه کند و به شیوه سالمی ریسک‌پذیر و انعطاف‌پذیر باشد. کودکانی که اعتماد به‌نفس بالایی دارند از تلاش‌های مکرر نمی‌ترسند و همیشه سعی می‌کنند بهترین حالت خودشان را به تصویر بکشند. آن‌ها معمولا از شکست واهمه‌ای ندارند و با اشتباهات‌شان کنار می‌آیند. به این ترتیب، با قدرت فراوان می‌توانند مسیر موفقیت را طی کنند و با هر دستاوردی به خودشان ببالند و از عملکردشان رضایت داشته باشند. داشتن اعتماد به‌نفس از برجسته‌ترین ویژگی‌هایی است که به بچه‌ها کمک می‌کند با دیگران به شکلی سالم ارتباط برقرار کرده و از موقعیت‌ها و امکانات پیش روی خود بهره ببرند.

کودکانی که اعتماد به‌نفس پایینی دارند عموما احساس می‌کنند در جمع‌های دوستانه و در کل جامعه پذیرفته نمی‌شوند و کسی به برقراری ارتباط با آن‌ها علاقه‌ای ندارد. این دسته از بچه‌ها معمولا به دیگران اجازه می‌دهند با آن‌ها بدرفتاری کنند. آن‌ها به‌طور معمول نمی‌توانند به‌خوبی از خودشان دفاع کنند؛ در نتیجه نمی‌توانند حق خودشان را بگیرند و با کوچک‌ترین شکستی فورا تسلیم می‌شوند و برای دستیابی به موفقیت تلاش چندانی نمی‌کنند. پایین بودن اعتماد به‌نفس از مخرب‌ترین صفاتی است که باعث می‌شود کودکان نتوانند با اشتباهات‌شان کنار بیایند و عملکردشان را بهبود بخشند. با توجه به این موارد می‌توان دریافت که تقویت این ویژگی در بچه‌ها تا چه اندازه اهمیت دارد.

کودکان با اعتماد به‌نفس چه ویژگی‌هایی دارند؟

احساس می‌کنند همه آن‌ها را دوست دارند.
احساس می‌کنند در هر جمعی جای دارند و پذیرفته می‌شوند.
به عملکردشان افتخار می‌کنند و خودشان را دوست دارند.
برداشت ذهنی آن‌ها از خودشان مثبت است.
توانایی‌های‌شان را می‌شناسند و به آن‌ها باور دارند.

کودکان بدون اعتماد به‌نفس چه ویژگی‌هایی دارند؟

دائما از خودشان انتقاد می‌کنند.
به خودشان سخت می‌گیرند.
احساس می‌کنند به‌اندازه دیگران خوب نیستند.
به‌جای تمرکز بر موفقیت‌ها، بیش‌تر بر شکست‌ها و ناکامی‌های‌شان تمرکز دارند.
توانایی‌های‌شان را باور ندارند و به دستاوردهای‌شان با تردید نگاه می‌کنند.
در برابر حرف زور و قلدری و بی‌عدالتی نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند.

فرآیند تقویت اعتماد به نفس کودک از چه زمانی آغاز می‌شود؟

تقویت اعتماد به نفس کودک فرآیندی است که از همان ابتدای تولد آغاز می‌شود و با گذشت زمان به‌آرامی توسعه می‌یابد. این روند در واقع با احساس امنیت، دوست داشته شدن و مورد پذیرش بودن شروع شده و با دریافت توجه، محبت و مراقبت‌های کافی والدین گسترش پیدا می‌کند. با رشد نوزاد و تبدیل شدن‌اش به کودکی نوپا و خردسال، توانایی‌های او نیز افزایش می‌یابد. به‌طوری که کم‌کم می‌تواند برخی از کارها را به‌تنهایی انجام دهد. کسب مهارت‌های جدید و استفاده از آن‌ها، احساس خوبی را در کودک ایجاد می‌کند و موجب غرور او می‌شود. با هر موفقیت کوچکی، بچه احساس خوبی نسبت به خودش پیدا می‌کند و از این طریق، اعتماد به‌نفس و عزت نفس‌اش بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود. در اصل، هر زمانی که فرزندتان چیز تازه‌ای را امتحان می‌کند یا کار جدیدی را انجام می‌دهد بخشی از وجود او رشد می‌کند. این فرصت نابی است که می‌تواند اعتماد به‌نفس او را تقویت کند.

چه موقعی تقویت اعتماد به نفس کودک امکان‌پذیر می‌شود؟

وقتی هدفی را تعیین می‌کند و برای رسیدن به آن تلاش کرده و در آن زمینه پیشرفت می‌کند.
وقتی مطالب تازه‌ای را یاد می‌گیرد.
زمانی که دوست پیدا می‌کند و روش‌های کنار آمدن با او را فرامی‌گیرد.
وقتی مهارت‌های متنوعی مانند آشپزی، موسیقی، ورزش و بسیاری موارد دیگر را می‌آموزد.
هنگامی که فعالیت‌های مورد علاقه‌اش را انجام می‌دهد.
در مواقعی که مهربانی کرده و به دیگران کمک می‌کند.
وقتی به‌خاطر رفتارها و کارهای خوب‌اش تحسین می‌شود.
زمانی که برای دستیابی به خواسته‌اش به‌سختی تلاش می‌کند.
زمانی که احساس می‌کند دیگران او را درک کرده و می‌پذیرند.
هنگامی که جایزه یا نمره خوبی می‌گیرد.

والدین چگونه می‌توانند به تقویت اعتماد به نفس کودک کمک کنند؟

۱. از ابتدای تولد فرزندتان به نیازهای او پاسخ‌گو باشید

چنان‌که پیش‌تر هم گفتیم، تقویت اعتماد به نفس کودک فرآیندی است که از بدو تولد آغاز می‌شود و در بهترین سال‌های رشد به اوج خود می‌رسد. این روند تا اندازه بسیار زیادی به پاسخ‌گویی والدین به نیازهای فرزندشان بستگی دارد. در نخستین ماه‌ها و سال‌های تولد بچه‌ها از این طریق احساساتی مانند ارزشمند بودن، دوست داشته شدن و مهم بودن را تجربه می‌کنند. طبیعی است که هیچ پدر و مادری همواره نمی‌تواند بلادرنگ در خدمت فرزندش باشد. با این حال، حس حمایت و پشتیبانی بی‌دریغ را همیشه و در هر شرایطی می‌توان به کودک انتقال داد. کودکی که از حمایت والدین‌اش اطمینان داشته باشد بی‌تردید از اعتماد به‌نفس کافی برخوردار خواهد بود.

۲. به فرزندتان کمک کنید انجام کارهای مختلف را بیاموزد

کودکان در هر سن‌سالی می‌توانند کارهای تازه‌ و مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرند. در سنین بسیار پایین، حتی بلند کردن قاشق یا برداشتن نخستین گام دستاورد بزرگی به حساب می‌آید و موجب ایجاد حس تسلط بر بدن و لذت فراوان کودک می‌شود. با بزرگ‌تر شدن فرزندتان طبیعتا کارهایی مثل یادگیری لباس پوشیدن، خواندن یا دوچرخه‌سواری می‌توانند در افزایش اعتماد به‌نفس تاثیرگذار باشند. بی‌تردید، یادگیری همه این کارها و بسیاری موارد دیگر تنها با کمک شما، مربیان و مراقبان بچه امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین، پیش از هر چیز لازم است بارها و بارها فرزندتان را راهنمایی کنید و نشان‌اش دهید که کار مورد نظر را چگونه باید انجام دهد. سپس، به او اجازه بدهید تلاش‌اش را بکند. در این میان، ممکن است مرتکب اشتباهات متعددی شود. نگران نباشید. بگذارید سعی کند؛ اشتباهات‌اش را بپذیرد؛ و از آن‌ها درس بگیرد. مراقب باشید چالش‌های آسان را برای او سخت نکنید. به این ترتیب، با هر تلاشی احتمالا می‌تواند دستاورد تازه‌ای کسب کرده و به توانایی‌های‌اش افتخار کند.

۳. فرزندتان را تحسین کنید

تحسین کردن اگر به‌موقع و به‌اندازه باشد می‌تواند به تقویت اعتماد به نفس کودک کمک کند. شما با تمجید از فرزندتان به او نشان می‌دهید که به وجودش افتخار می‌کنید. این امر می‌تواند در بهبود عزت نفس کودک تاثیرگذار باشد. با این حال، یادتان باشد تعریف و تمجید بیش از اندازه از موارد مخربی است که می‌تواند نتیجه معکوس به‌دنبال داشته باشد. بنابراین، در هنگام تحسین کودک لازم است نکات زیر را رعایت کنید:

میزان تحسین و تمجید شما از فرزندتان باید با نوع فعالیت و میزان تلاش او متناسب باشد تا احساس ساختگی بودن و بی‌اعتبار بودن را به کودک منتقل نکند.
روی نتیجه تمرکز نکنید؛ در عوض، توصیه می‌کنیم از تلاش فرزندتان تقدیر کرده و از به‌کار بردن صفاتی نظیر «باهوش» خودداری کنید. برای مثال، هرگز به کودک نگویید: «آفرین. تو خیلی باهوشی. مطمئن بودم موفق می‌شی.» در عوض، به او بگویید: «آفرین به تو که این همه روی این پروژه کار کردی و زحمت کشیدی. می‌بینی؟ آدم اگه درست تلاش کنه به همه جا می‌رسه.» یا «من افتخار می‌کنم که بچه پر تلاشی مثل تو دارم.» یا «با این زحمتی که می‌کشی، حتما توی این کار پیشرفت می‌کنی.» با گفتن این جملات، ارزش تلاش، کوشش و پیشرفت تدریجی را به فرزندتان می‌آموزید.

۴. الگوی خوبی باشید

تقویت اعتماد به نفس کودک تا اندازه زیادی از طریق الگوبرداری از رفتارهای والدین صورت می‌گیرد. وقتی فرزندتان می‌بیند که شما برای رسیدن به اهداف و استانداردهای مورد نظرتان تلاش می‌کنید و به توانایی‌های‌تان باور دارید، او هم یاد می‌گیرد چنین رویکردی را در زندگی اتخاذ کند. در واقع، با پشتکار و اعتماد به‌نفس به بچه یاد می‌دهید باید خودش را جدی بگیرد و برای رسیدن به اهداف‌اش پافشاری کند. در عین حال، لازم است همواره نگرش مثبتی داشته باشید. به این ترتیب، کودک هم یاد می‌گیرد وظایف و کارهای‌اش را با شادی و روی خوش انجام دهد و به دستاوردهای کوچک و بزرگ‌اش افتخار کند.

۵. از انتقادهای تند و گزنده خودداری کنید

انتقادهای دائمی از بچه را می‌توان از عوامل مهمی برشمرد که به‌تدریج اعتماد به‌نفس او را نابود می‌کند و دید او را نسبت به خودش تغییر می‌دهد. به این ترتیب، این انتقادات و جملات منفی به بخش جدایی‌ناپذیری از شخصیت کودک تبدیل شده و عزت نفس او را مختل می‌کنند. برای مثال، اگر به‌طور مداوم به فرزندتان بگویید: «تو خیلی تنبلی» یا «خیلی شلخته‌ای» عزت نفس و اعتماد به نفس‌اش را نشانه می‌گیرید و کم‌کم باور «تنبل» یا «شلخته» بودن را در او تقویت می‌کنید. به‌جای این کار، پیشنهاد می‌کنیم بدون انتقال پیام‌های منفی رفتار فرزندتان را با صبر اصلاح کرده و روی کارها و دستاوردهای بعدی او تمرکز کنید. در صورت لزوم، می‌توانید روش انجام کار را بارها و بارها شخصا به او بیاموزید.

۶. روی نقاط قوت کودک تمرکز کنید

تمرکز بر نقاط قوت یکی از مهم‌ترین اصولی است که به تقویت اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند. برای این منظور، لازم است بیش از هر چیز به کارهایی توجه کنید که فرزندتان آن‌ها را به خوبی انجام می‌دهد و از آن‌ها لذت می‌برد. حتما فرصت تلاش و پیشرفت در این زمینه‌ها را برای بچه مهیا کرده و به او کمک کنید قابلیت‌های خود را پرورش و گسترش دهد.

۷. یادشان بدهید کمک کنند و یاری بگیرند

تقویت اعتماد به‌نفس کودک زمانی امکان‌پذیر است که او ببیند کاری که انجام می‌دهد برای دیگران اهمیت دارد. بنابراین، خوب است فرصت کمک کردن و یاری گرفتن را برای فرزندتان مهیا کنید. برای مثال، می‌توانید از او بخواهید در انجام کارهای منزل کمک‌تان کند؛ یا او را تشویق کنید که در حق خواهر یا برادرش لطفی کرده یا با یکی از پروژه‌های خدماتی مدرسه همکاری کند. از سوی دیگر، به فرزندتان بیاموزید در صورت لزوم از اعضای خانواده کمک بخواهد و از این طریق، به آن‌ها کمک کند درباره خودشان احساس خوبی داشته باشند.

۸. واقع‌بین باشید

واقع‌بین بودن از ویژگی‌های مهمی است که به تقویت اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند. نگرش مثبت شما باید مبتنی بر واقعیت باشد تا تصنعی و ساختگی به‌نظر نرسد. به این ترتیب، به‌تدریج می‌توانید اعتماد کودک را جلب کنید و این نگاه خوش‌بینانه و در عین حال واقعی را به او هم انتقال دهید. به این ترتیب، انتظارات فرزندتان از خودش و دنیای اطراف‌اش توهم‌آمیز نخواهد بود. این امر موجب می‌شود کودک به شکلی کاملا حقیقی به توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبت‌اش واقف شود و قدر آن‌ها را بداند.

۹. با فرزندتان وقت بگذرانید

وقت‌گذرانی و بازی کردن با فرزندتان از اقدامات مهمی است که به تقویت اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند. والدینی که با فرزندشان پیاده‌روی، بازی، دوچرخه‌سواری، نقاشی و آشپزی می‌کنند این پیام را به او انتقال می‌دهند که دوست‌اش دارند و برای او ارزش بسیار زیادی قائل‌اند.

۱۰. خانه را به محلی امن و صمیمی تبدیل کنید

امنیت و صمیمیت خانه و خانواده در تقویت اعتماد به نفس کودک نقش مهمی ایفا می‌کند. کودکانی که عشق، روابط صمیمانه و دلبستگی‌های امن را تجربه کرده‌اند معمولا احساس می‌کنند مهم و ارزشمند هستند. این امر به شکل قابل توجهی در افزایش اعتماد به‌نفس و بهبود عزت نفس‌شان تاثیرگذار است.

۱۱. به فرزندتان حق انتخاب بدهید

برای تقویت اعتماد به نفس کودک لازم است بگذارید گزینه‌های متناسب با سن‌وسال‌اش را شخصا انتخاب کند و پیامدهای تصمیمات‌اش را در نظر بگیرد. بی‌تردید تصمیم‌گیری‌های مهم و جدی باید زیر نظر خودتان انجام گیرند. با این حال، پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه‌ها هم با فرزندتان مشورت کنید. دادن حق انتخاب به کودک از اقدامات موثری است که حس مسئولیت‌پذیری، ریسک‌پذیری و اعتماد به‌نفس را در او بهبود می‌بخشد.

سخن آخر

در این مطلب، تلاش کردیم اهمیت تقویت اعتماد به نفس کودک و برخی از روش‌های کاربردی و موثر در این زمینه را برایتان برشماریم. به نظر شما چه اقدامات دیگری می‌تواند در بهبود اعتماد به‌نفس بچه‌ها موثر باشد؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.

منبع childmind.org childmind.org