مضرات مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر؛ به‌جای مقایسه کردن چه کنیم؟
در این مطلب، قصد داریم مضرات مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر را بررسی کنیم. آشنایی با این نکات برای هر مادر و پدری می‌تواند مفید باشد. پیشنهاد می‌کنیم خواندن این مقاله را از دست ندهید.
بسیاری از والدین فرزندشان را با بچه‌های دیگر مقایسه می‌کنند. آن‌ها با انجام این کار می‌خواهند انگیزه کافی برای رقابت کردن را در کودک‌شان ایجاد کنند. با این حال، این روند معمولا بر عملکرد کودک تاثیر معکوس می‌گذارد و احساس ضعف و کمبود اعتماد به‌نفس را در بچه‌ها بیدار میکند. خوب است بدانید، مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر به‌جای تقویت روحیه رقابت‌پذیری، موجب خشم، پرخاشگری و کاهش عزت نفس او می‌شود و روند رشد و توسعه شخصیت فرزندتان را دچار اختلال میکند.
چرا پدرها و مادرها فرزندشان را با بچه‌های دیگر مقایسه می‌کنند؟
هر پدر و مادری آرزو دارد فرزندش در همه مقاطع زندگی و در کلیه زمینه‌ها موفق باشد. مقایسه کردن یکی از رایج‌ترین روش‌هایی است که والدین برای تقویت عملکرد فرزندشان از آن استفاده می‌کنند. غافل از این‌که انجام این کار نه تنها موجب افزایش یادگیری و بهبود مهارت‌های او نمی‌شود، بلکه باعث کاهش اعتماد به‌نفس آن‌ها شده و می‌تواند زمینه شکست‌شان را فراهم کند.
مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر تا اندازه زیادی ناشی از الگوهای اجتماعی بسیار شایعی است که در اغلب جوامع دیده می‌شود. احتمالا شما هم درست مثل اغلب افراد از کودکی در خانواده، شهر، کشور و بین آشنایانی زندگی کرده‌اید که دائما خودشان و فرزندان‌شان را با دیگران مقایسه می‌کرده‌اند. طبیعی است که رشد در چنین فضایی نهایتا روی شخصیت و رویکرد انسان تاثیر می‌گذارد.
از سوی دیگر، رسانه‌های اجتماعی هم نقش موثری را در ایجاد چنین فضایی ایفا می‌کنند. کافی است سری به یکی از شبکه‌های اجتماعی بزنید تا چهره خندان و موفق افراد شما را به مقایسه زندگی خودتان و فعالیت‌های فرزندان‌تان با آن‌ها ترغیب کند. یادتان باشد، کم‌تر کسی داستان شکست، تلخی‌ها و ناکامی‌های خودش یا کودکش را در شبکه‌های اجتماعی با دیگران به‌اشتراک می‌گذارد. آن‌چه شما در رسانه‌ها مشاهده می‌کنید، همه واقعیت نبوده و تنها یک برش کوچک از لحظه‌های بی‌شمار زندگی افراد است. در واقع، این قیاس نتیجه‌ای جز نا امیدی و سرخوردگی نخواهد داشت.
نکاتی که قبل از مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر لازم است بدانید
فرزندتان قابلیت‌های منحصر به‌فردی دارد
هر انسانی دارای مهارت‌ها و توانایی‌های منحصر به‌فردی است که آن‌ها را از دیگران متمایز می‌کنند. این قاعده در مورد بچه‌ها هم صدق میکند. در واقع، لازم است نقاط قوت فرزندتان را بشناسید و زمینه مناسب برای تقویت آن‌ها را فراهم کنید. باور کنید شرط موفقیت این نیست که کودک‌تان در همه زمینه‌ها بهترین باشد. بلکه کافی است مهارت‌هایش شناخته شوند و مورد توجه قرار گیرند. برای مثال، ممکن است فرزند شما در درس ریاضی ضعیف باشد اما در رشته‌های ورزشی، ادبیات یا هنر با موفقیت عمل کند. بنابراین، وظیفه شما این است که به او کمک کنید در حوزه توانایی‌هایش پیشرفت کند. آلبرت انیشتین در این باره می‌گوید: «همه نابغه‌اند. اما اگر از ماهی توقع داشته باشید از درخت بالا برود، ماهی بیچاره همیشه فکر میکند یک احمق تمام عیار است.»
فرزندتان حرف‌هایی دارد که باید شنیده شوند
به‌جای مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر باید برای شنیدن صحبت‌های فرزندتان وقت بگذارید و روند فکری آن‌ها را درک کنید. به‌عنوان یک انسان، بچه‌ها باید بتوانند اظهار نظر کنند و بگویند انجام چه کارهایی را ترجیح میدهند و به چه فعالیت‌ها و رشته‌هایی علاقه دارند. در مقام یک مادر یا پدر، وظیفه شما این است که افکار او را هدایت کنید و مراقب باشید که ایده‌آل‌های فرزندتان تحت تاثیر عقاید دیگران شکل نگرفته باشند. یعنی، بیش از هر چیز باید تفکر انتقادی را به آن‌ها بیاموزید و اجازه بدهید با راهنمایی و نظارت شما برای زندگی‌شان تصمیم بگیرند. به این ترتیب، می‌توانید احساساتی مانند احترام، عشق و اعتماد متقابل را در او تقویت کنید.
فرزند شما یک وسیله تزئینی نیست
متاسفانه، بسیاری از والدین می‌خواهند کاستی‌های زندگی خود را با به نمایش گذاشتن یا فخرفروشی درباره فرزندشان جبران کنند. این افراد با تحت فشار قرار دادن کودک سعی می‌کنند او را به وسیله‌ای برای خودنمایی در محافل اجتماعی تبدیل کنند. یادتان باشد، فرزندتان یک کالای زینتی نیست و هرگز نباید با استثمار او برای خودتان وجه‌ای کسب کنید. چرا که با انجام این کار، عزت نفس او را از بین می‌برید و زندگی‌اش را تباه می‌کنید. در عوض، لازم است به‌عنوان یک فرد مستقل و دارای رای و اندیشه به او احترام بگذارید و علاوه بر درک افکارش به او محبت کنید.
تحصیل و یادگیری حق هر کودکی است
برخی از والدین فکر می‌کنند با ثبت‌نام فرزندان‌شان در کلاس‌ها و مدارس خوب و گران‌قیمت به آن‌ها لطف کرده‌اند. یادتان باشد، تحصیل و یادگیری حق هر کودکی است و وظیفه والدین این است که بسته به موقعیت اقتصادی و اجتماعی موجود، مناسب‌ترین زمینه را برای آموزش کودکان و آشنایی آن‌ها با امکانات موجود در دنیا فراهم کنند. توجه داشته باشید، هدف اولیه از ایجاد شرایط مطلوب برای ارائه بهترین سطح آموزش این است که افرادی مسئولیت‌پذیر، مستقل، توانمند و متکی به خود تربیت کنید. بنابراین، هرگز نباید این موضوع را به وسیله‌ای برای سرکوفت زدن و تحت فشار گذاشتن فرزندتان و معیاری برای مقایسه کردن کودک با دیگر بچه‌ها تبدیل کنید.
عوارض منفی مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر چیست؟
۱. افزایش اضطراب و استرس
کودکی که با بچه‌های دیگر مقایسه می‌شود حجم بسیار بالایی از استرس را تجربه میکند. اضطراب زیاد موجب بی‌خوابی، از دست دادن تمرکز و اختلال در سیستم گوارش او می‌شود و نهایتا عملکردش را تضعیف میکند. همان‌طور که می‌بینید، مقایسه فرزندتان با دیگران نه تنها انگیزه‌بخش نیست بلکه او را به انسانی عصبی تبدیل میکند و قابلیت‌هایش را کاهش می‌دهد. به‌جای انجام این‌کار، پیشنهاد می‌کنیم مشکلات فرزندتان را ریشه‌یابی کرده و فضایی امن، آرام و شاد ایجاد کنید تا بتواند مهارت‌ها و توانایی‌های بالقوه‌اش را گسترش دهد.
۲. تضعیف عزت نفس
مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر به‌تدریج او را به این نتیجه می‌رساند که از سایرین کم‌ارزش‌تر است. چرا که دیگران به‌عنوان الگوی موفقیت معرفی می‌شوند و از او انتظار می‌رود خودش را به آن‌ها برساند. در چنین شرایطی، او معمولا عزت نفس و اعتماد به‌نفس خود را از دست می‌دهد. در نتیجه، به‌جای ارزش قائل شدن برای توانایی‌هایش و تلاش برای بهبود مهارت‌ها از کوشش دست می‌کشد و از امتحان کردن کارهای جدید می‌ترسد.
۳. افزایش اضطراب اجتماعی
از بین رفتن اعتماد به‌نفس و پایین آمدن سطح عزت نفس باعث می‌شود فرزندتان به موجودی خجالتی تبدیل شود. در واقع، مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر او را به این فکر می‌اندازد که به‌اندازه کافی ارزشمند نیست و چیزی برای افتخار کردن ندارد. مجموع این عوامل، موجب افزایش اضطراب اجتماعی و فاصله گرفتن از سایرین می‌شود. این موضوع، کل زندگی و روابط فرزندتان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۴. کناره‌گیری از والدین
کودکانی که دائما با بچه‌های دیگر مقایسه می‌شوند، به‌تدریج از والدین‌شان کناره‌گیری می‌کنند. چرا که نمی‌خواهند باعث ناراحتی و ناامیدی آن‌ها شوند. این موضوع موجب می‌شود آن‌ها دیگر نتوانند با پدر و مادرشان رابطه صمیمانه‌ای داشته باشند و در صورت نیاز از آن‌ها راهنمایی بخواهند. از بین رفتن صمیمیت و کاهش ارتباط والدین با فرزندان، زمینه مناسبی را برای تضعیف عملکرد و اشتباهات بعدی فراهم میکند.
۵. ایجاد نفرت و سایر احساسات منفی
مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر باعث می‌شود فرزندتان به‌تدریج از خواهر، برادر یا دوستانش متنفر شود. این تنفر پنهانی زمینه‌ساز بروز احساسات و رفتارهای منفی مانند پرخاشگری، مشاجره، مسخره‌کردن و حتی تلاش برای ضربه زدن به طرف مقابل می‌شود. با گذشت زمان، این رفتارها و احساسات به ویژگی‌های فردی کودک و عادات او تبدیل می‌شوند و شخصیت او را برای همه عمر تحت تاثیر قرار میدهند.
به‌جای مقایسه کردن چه باید کرد؟
فرزندتان را بی‌قید و شرط دوست داشته باشید.
۱. در جمع دوستان، بستگان و آشنایان از او تعریف و قدردانی کنید.
۲. فضای صمیمانه‌ای ایجاد کنید و روابط خودتان را با فرزندتان بهبود بخشید.
۳. واقع‌بین باشید و انتظارات‌تان را با توانایی‌ها و واقعیت‌های وجودی کودک‌تان منطبق کنید.
۴. نقاط قوت او را بشناسید و برای توانایی‌هایش ارزش قائل باشید.
۵. به فرزندتان کمک کنید نقاط ضعف خودش را بشناسد و آن‌ها را بهبود بخشد.
۶. در هر شرایطی از او حمایت کنید.
۷. به‌هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی او را با دیگران مقایسه نکنید.
۸. به‌جای مقایسه کردن، برای فرزندتان معیارهای واقعی و مناسبی را تعیین کنید که در تقویت اعتماد به‌نفس و بهبود عملکرد او موثر باشند.
سخن آخر
با توجه به آن‌چه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت به‌جای مقایسه کردن کودک با بچه‌های دیگر لازم است نقاط قوت و استعدادهای منحصر به‌فردش را بشناسید و آن‌ها را تقویت کنید. در واقع، وظیفه شما به‌عنوان والدین این است که به فرزندتان کمک کنید علایقش را دنبال کرده و به دستاودرهایش افتخار کند. مجموع این عوامل موجب بهبود اعتماد به‌نفس و عزت نفس او می‌شود. این ویژگی‌ها به شکل قابل توجهی به موفقیت فردی و اجتماعی کودکان کمک می‌کنند. نظر شما چیست؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
